Mary, Türkmenistan - Türkmenistandan, Ýewropa Bileleşiginden (ÝB) we Merkezi Aziýa ýurtlaryndan 60-dan gowrak syýasatçylar we energiýa syýasaty hünärmenleri, halkara guramalarynyň we maliýe guramalarynyň wekilleri “Türkmenistanda durnukly energiýa: geljegi we kynçylyklar "atly maslahata gatnaşdylar. Taraplar ÝB agza ýurtlaryň we Energetika bileleşiginiň şertnama baglaşýan taraplarynyň tejribesine esaslanyp, gaýtadan täzelenip bilýän energiýa serişdeleri we energiýa netijeliligi syýasatlaryny durmuşa geçirmek boýunça iň oňat tejribeleri paýlaşdylar.

Maslahat Ýewropa Bileleşigi tarapyndan “Merkezi Aziýada durnukly energiýa baglanyşyklary” (SECCA) taslamasynyň çäginde BMGÖM-iň “Türkmenistanda durnukly şäherler: Aşgabat we Awazadaky ýaşyl şäherleriň toplumlaýyn ösüşi” taslamasy bilen bilelikde Türkmenistanyň Energetika Ministrliginiň, Bilim Ministrliginiň we Mary welaýat häkimliginiň goldaw bermeginde gurnaldy. Bu çäre 14-nji we 15-nji dekabrda Maryda geçirilen “Ýewropa Bileleşigi - Türkmenistan: Durnukly energiýa günleri 2023” kampaniýasynyň bir bölegidir. Maslahatdan soňra başga – da çäreler geçirildi: mekdep okuwçylary üçin daşky gurşaw kampaniýasy, Mary şäherindäki iň tygşytly mekdebi sylaglamak dabarasy, şeýle hem Döwlet Energetika Institutynyň mugallymlary we talyplary üçin leksiýalar.

Energetika howpsuzlygy Türkmenistanyň milli ileri tutulýan ugurlarynyň biri. 655 GWt energiýasyny öndürmäge ukyply Türkmenistan Gün energiýasynyň önümçiliginde hem ägirt uly mümkinçiliklere eýedir. Bu hem gaýtadan dikeldilýän energiýa pudagyny ösdürmek, energiýa netijeliligini ýokarlandyrmak we metanyň zyňyndylaryny azaltmak daşky gurşawy goramak, ilatyň barha artýan energiýa islegini kanagatlandyrmak we energiýa howpsuzlygyny ýokarlandyrmak üçin möhüm goşant goşar. Mundan başga-da, ýurt 2030-njy ýyldan başlap parnik gazlarynyň zyňyndylarynyň sap nol ösüşini gazanmak we uzak möhletleýin zyňyndylary ep-esli azaltmak maksatly bilen howa şertlerine ýetip biler.

BMG-nyň şu ýylky Howanyň Üýtgemegi Konferensiýasynda (COP28) Türkmenistan Global Metan borçnamasyna goşuldy. Bu möhüm ädim halkara jemgyýetçiliginiň razylygyny aldy.

Çärä gatnaşyjylara ýüzlenip, ÝB-ň Türkmenistandaky ilçisi hanym Beata Peksa: “Ýewropa Bileleşigi Türkmenistanyň durnukly energiýany ösdürmek ugrundaky tagallalaryna ýokary baha berýär. Türkmenistanyň hökümetiniň Global Metan borçnamasyna we COP28-de kabul edilen beýleki borçnamalara goşulmak baradaky kararyny yglan etmegini hoşallyk bilen kabul edýäris. Indi esasy milli gyzyklanýan taraplar, halkara donorlar we hyzmatdaşlar bilen indiki alnyp baryljak işleri maslahatlaşmagyň wagty geldi. Bu konferensiýa, ÝB agza ýurtlarda we Energetika bileleşigi bilen şertnama baglaşýan taraplarda alnan oňyn sapaklary we tejribeleri ýurduň zerurlyklaryna laýyklykda Türkmenistanda durnukly energiýa syýasatlaryny mundan beýläk-de ösdürmek üçin birleşdirmek üçin gowy pursat bolar diýip umyt edýäris. SECCA ýaly taslamalar arkaly ÝB Türkmenistanda adalatly energiýa geçişini goldamagy dowam etdirer. "

Türkmenistanyň Energetika Ministrliginiň geljekki ösüş bölüminiň baş hünärmeni Abdyrahman Myratdurdyýew: “Durnukly energiýa günleriniň Türkmenistanda geçirilmegi öz wagta laýyk we täsirlidir. Energiýany tygşytlaýan tehnologiýalar boýunça tejribe alyşmak, şeýle hem gaýtadan dikeldilýän energiýany ösdürmek boýunça halkara tejribesini öwrenmek üçin mümkinçilikler döredildi. Türkmenistan parnik gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak boýunça uly çäreleri görýär. Tehnologiki enjamlaryň döwrebaplaşdyrylmagy netijesinde Türkmenistanda parnik gazlarynyň zyňyndylary ep-esli azaldy. Täze ösen energiýa tygşytlaýjy tehnologiýalaryň uly göwrümli integrasiýasy we dünýä ylmynyň soňky gazananlaryny elektrik energiýasyny öndürmek, paýlamak we sarp etmek Türkmenistanyň elektrik energiýasy pudagynda tehnologiki we ykdysady netijeliligi ýokarlandyrmak üçin ileri tutulýan maksatlara öwrüldi. “Türkmenistanyň Prezidentiniň 2022–2028-nji ýyllarda ýurduň sosial-ykdysady ösüşi baradaky maksatnamasynyň” çäginde 1574 MWt kuwwatly gaz turbinaly elektrik stansiýasynyň kombinirlenen aýlawda işleýän gurluşygy başlandy. 2021-nji ýylda Türkmenistanda gaýtadan dikeldilýän energiýanyň ösmegine uly itergi beren “Täzelenýän energiýa çeşmeleri barada” Türkmenistanyň täze kanuny kabul edildi. Kuwwatlylygy 10 MWt bolan gün-ýel gibrid elektrik stansiýasynyň gurluşygy başlandy ”.

Maslahatyň dowamynda taraplar energiýa tygşytlylygy pudagyndaky syýasatlary işläp düzmek we durmuşa geçirmek meselesini ara alyp maslahatlaşdylar, täzelenip bilýän energiýa çeşmelerini ösdürmek, şeýle hem ýaşyl wodorodyň geljegi barada giňişleýin çözgütleri göz öňünde tutdular. ÝB agza ýurtlaryň we Merkezi Aziýa ýurtlarynyň tejribesini jikme-jik öwrendiler.

Salgylanma maglumatlary: .Ýewropa Bileleşigi 27 Ýewropa ýurtlarynyň ykdysady we syýasy birleşigi. Ol adam mertebesine hormat goýmak, erkinlik, demokratiýa, deňlik, kanunyň hökmürowanlygy we azlyklara degişli adamlaryň hukuklaryny goşmak bilen adam hukuklaryna hormat goýmak gymmatlyklaryna esaslanýar. Her kimiň peýdalanmagy üçin durnukly sosial, daşky gurşaw we ykdysady ösüşi üpjün etmek üçin bütin dünýäde işleýär.

ÝB tarapyndan maliýeleşdirilýän “Merkezi Aziýada durnukly energiýa baglanyşyklary (SECCA)” (2022-nji ýylyň mart-2026-njy ýylyň marty) taslamasy ÝB-ň öňdebaryjy tejribesine laýyklykda Merkezi Aziýa sebitinde durnukly energiýa garyndysyny ösdürmegi maksat edinýär. Öz maksatlaryna ýetmek üçin SECCA Merkezi Aziýa sebit kontekstinde durnukly energiýa ulgamyna geçmek, şeýle hem energiýa deň derejede elýeterliligi we energiýa netijeliligi pudagynda jyns taýdan öz içine alýan syýasatlary we kanunlary goldamak ýaly Merkezi Aziýa ýurtlarynda adam hukuklary, täzelenip bilýän energiýa çeşmeleri boýunça halkara borçnamalarynyň ýerine ýetirilmegine goşant goşmak ýaly maksatlara ýetmek üçin sebitde durnukly energiýa ulgamyna geçmek üçin güýçlendirilen we has öz içine alyjy syýasaty, kadalaşdyryjy we institusional esaslary bermäge çalyşýar. Sahypa: www.secca.eu.

BMGÖM-ň “Türkmenistanda durnukly şäherler: Aşgabatda we Awazada ýaşyl şäherleriň toplumlaýyn ösüşi” taslamasy Türkmenistanda şäher ösüşiniň ýaramaz täsirlerini ep-esli azaltmaga we şol bir wagtyň özünde sosial-ykdysady ösüş maksatlaryna ýetmäge synanyşýar. Bu maksada ýetmek üçin taslama tehniki kömek, guramaçylyk we syýasy goldaw, gurama we maksatnama düzmek we hökümet tarapyndan kesgitlenen milli ileri tutulýan ugurlar we aýratyn zerurlyklar bilen bilelikde özüni endikleriň üýtgemegine goldaw berýär. Aşgabatda we Awazada görülýän çäreler parnik gazlarynyň zyňyndylarynyň azalmagyna we munuň esasynda sosial peýdanyň köpelmegine getirdi we Türkmenistanyň beýleki sebitlerinde üçin mümkinçilik döretdi.

Energetika bileleşigi, pan-Ýewropa energiýa bazaryny döretmek üçin Ýewropa Bileleşigini we onuň goňşularyny birleşdirýän halkara guramadyr. Esasy maksady: ÝB-niň içerki energiýa bazarynyň düzgünlerini we ýörelgelerini kanuny esasda Günorta-Gündogar Ýewropa, Gara deňiz sebitine we beýleki ýurtlara ýaýratmak. Energetika bileleşiginiň dokuz şertnama baglaşýan tarapy bar: Albaniýa, Bosniýa we Gersegowina, Kosowa, Demirgazyk Makedoniýa, Gruziýa, Moldowa, Çernogoriýa, Serbiýa we Ukraina.

ÝB-Türkmenistan: Durnukly energiýa günleri kampaniýasy giňişleýin "ÝB-Merkezi Aziýa: Durnukly energiýa günleri" kampaniýasynyň bir bölegidir. Çäräniň maksady, ähli gyzyklanýan taraplar üçin sebitdäki halk köpçüliginiň arasynda durnukly energiýanyň ähmiýeti, peýdalary we elýeterliligi barada habardarlygy ýokarlandyrmak.