Mi, lideri Evropske unije (EU) i njenih zemalja članica, uz konsultacije sa liderima Zapadnog Balkana i u prisustvu zainteresovanih strana iz regiona i svijeta, danas zaključujemo sljedeće:

1. Sve složenije geostrateško okruženje, u kojem dominira ruska ratna agresija protiv Ukrajine i jako obeleženo krizom na Bliskom istoku, nastavlja da dovodi u opasnost evropski i svjetski mir i bezbjednost. To pokazuje značaj jedinstva i svrhu unutar evropske porodice i strateškog partnerstva između EU i regiona Zapadnog Balkana, što dovodi do sve bližih veza i dublju saradnju sa EU, zasnovanu na zajedničkim principima i vrijednostima.

2. Podsjećajući na Solunsku agendu i deklaracije iz Sofije, Zagreba, Brda i Tirane, EU još jednom potvrđuje svoju potpunu i nedvosmislenu posvećenost perspektivi članstva Zapadnog Balkana u Evropskoj uniji i poziva na ubrzanje procesa pristupanja na osnovu kredibilnih reformi na strani partnera, poštenih i rigoroznih uslova, kao i principa vlastitih zasluga, što je naš zajednički interes. EU pozdravlja napredak koji su partneri sa Zapadnog Balkana postigli na svom putu k EU od Samita EU-Zapadni Balkan održanog u Tirani. Budućnost Zapadnog Balkana je u našoj Uniji.

3. EU pozdravlja riješenost partnera sa Zapadnog Balkana da poštuju i da se posvete na suštinske evropske vrijednosti i principe, u skladu s međunarodnim pravom. EU takođe pozdravlja ponovljenu posvećenost partnera sa Zapadnog Balkana davanju prvenstva demokratiji, osnovnim pravima i vrijednostima i vladavine prava. U skladu sa Tiranskom deklaracijom iz decembra 2022. godine, EU naglašava potrebu za održivim i nepovratnim reformskim dostignućima u oblasti vladavine prava, funkcionisanja demokratskih institucija, ekonomije i reforme javne uprave. EU naglašava potrebu za stalnim naporima u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala, kao i ojačanom podrškom dobrom upravljanju, ljudskim pravima, rodnoj ravnopravnosti i pravima pripadnika manjina. Kredibilitet ovih obaveza zavisi od smislenog sprovođenja neophodnih reformi i postizanja dobrih rezultata u kombinaciji s jasnom i dosljednom komunikacijom s javnošću u interesu svojih naroda. Ojačano civilno društvo i nezavisni i pluralistički mediji su uz potpuno poštovanje slobode izražavanja ključne komponente svakog demokratskog sistema.

4. U trenutku kada Rusija zaoštrava ratnu agresiju protiv Ukrajine, stajati rame uz rame s EU predstavlja više nego ikad jasan znak strateške orijentacije partnera i drugih bezbjednosnih izazova. EU će nastaviti da investira u multilateralizam i sarađivaće sa partnerima u odbrani i održavanju međunarodnog poretka zasnovanog na pravilima. Zajednička vizija budućnosti obuhvata zajedničke vrijednosti i zajedničku odgovornost. Produbljivanjem saradnje s partnerima podstičemo ih da postignu brz i trajan napredak k potpunom usklađivanju sa zajedničkom vanjskom i bezbjednosnom politikom (ZVBP) EU, i da shodno tome postupaju, uključujući u oblasti restriktivnih mjera EU. Pohvaljujemo one partnere sa Zapadnog Balkana koji u tom pogledu već pokazuju stratešku posvećenost, tako što su se u potpunosti uskladili sa ZVBP EU i podstičemo one koji to još nisu učinili da slijede primjer. Naglašavamo značaj poboljšane primjene restriktivnih mjera i sprečavanje njihovog zaobilaženja.

5. EU ostaje najbliži partner regiona, njegov najveći investitor i trgovinski partner, kao i glavni donator. Partneri bi u svojim javnim raspravama i komunikaciji trebalo proaktivno da učine vidljivijim izuzetne razmjere i raznovrsnost te podrške i da ih bolje predstave kako bi građani mogli da prepoznaju konkretne prednosti partnerstva s EU. Partneri bi takođe trebalo jasno da komuniciraju o njihovoj posvećenosti vrednostima EU i neophodnim reformama.

6. EU naglašava potrebu da se partneri sa Zapadnog Balkana posvete inkluzivnoj regionalnoj saradnji i jačanju dobrih susjedskih odnosa, uključujući i odnose sa zemljama članicama EU. I dalje je važno sprovođenje bilateralnih ugovora u dobroj vjeri i s opipljivim rezultatima, uključujući Sporazum iz Prespe zaključen sa Grčkom i Sporazum o prijateljstvu, dobrosusjedstvu i saradnji zaključen s Bugarskom. Još uvijek je potrebno ulagati dodatne odlučne napore u pomirenje i regionalnu stabilnost, kao i u pronalaženje i sprovođenje definitivnih, inkluzivnih i obavezujućih rješenja za regionalne i bilateralne sporove između partnera i probleme ukorijenjene u nasljeđu iz prošlosti, sve u skladu s međunarodnim pravom i utvrđenim principima, uključujući i Sporazum o pitanjima sukcesije, kao i za preostale slučajeve nestalih lica i pitanja vojnih zločina. EU takođe poziva partnere da zajemče prava i jednak tretman osoba koje pripadaju manjinama.

7. I dalje potpuno podržavamo napore visokog predstavnika EU i specijalnog predstavnika EU u dijalogu između Beograda i Prištine i u pogledu ostalih regionalnih pitanja Zapadnog Balkana. Očekujemo konstruktivno angažovanje dvije strane u dobroj vjeri i u duhu kompromisa u cilju brzog napretka u normalizaciji svojih odnosa, što je ključno za bezbjednost i stabilnost cjelog regiona i za garanciju da strane mogu da napreduju na svojim evropskim putevima. Pozivamo strane da u potpunosti sprovedu Sporazum o putu ka normalizaciji i njegov aneks za implementaciju, kao i sve prošle Sporazume, bez ikakvih daljih odlaganja ili preduslova. Takođe očekujemo da strane nastave kontinuirane napore za deeskalaciju u skladu sa zahtjevima EU, i da se uzdrže od jednostranih i nekoordiniranih akcija koje bi mogle dovesti do daljih tenzija i nasilja, kao i retorike koja ne vodi ka normalizaciji odnosa.

8. Pozdravljamo uspješne sastanke Evropske političke zajednice , održane 6. oktobra 2022. godine u Pragu, 1. juna 2023. godine u Kišinjevu i 5. oktobra 2023. godine u Granadi. Sastanci su obezbijedili platformu za političku koordinaciju i pružili priliku za detaljne razmjene u oblasti gorućih pitanja s kojima se suočava cijeli kontinent. Približavanje partnera EU i napredovanje postepene integracije

9. EU ima za cilj da približi Zapadni Balkan EU, pripremajući teren za pristupanje i donoseči konkretne koristi svojim građanima već tokom procesa proširenja. U tom smislu, EU namjerava da istraži dodatne mjere usmjerene na dalje unapređivanje postepene integracije. EU naglašava važnost potpunog korišćenja postojećih pravnih instrumenata Nadovezujući se na revidiranu metodologiju, EU podsjeća na poziv Evropskog savjeta da dodatno unaprijedi postepenu integraciju regiona već tokom samog procesa proširenja, i to na reverzibilan način i na osnovu ostvarenog napretka.

10. U tom kontekstu, nedavno obavještenje Komisije o novom Planu rasta za Zapadni Balkan, ima za cilj ubrzavanje socijalno-ekonomskog približavanja između Zapadnog Balkana i EU, i ohrabruje region da ubrza reforme vezane za EU i da unaprijedi regionalnu ekonomsku integraciju kroz zajedničko regionalno tržište (ZRT), zasnovano na pravilima i standardima EU.

11. EU je spremna da ispita predloge iznete u Planu rasta za unapređenje ekonomske integracije zapadnog Balkana sa EU. EU zapaža da su izneti predlozi predmet usklađivanja Zapadnog Balkana sa pravilima jedinstvenog tržišta EU i otvaranju relevantnih sektora i oblasti svim svojim susjedima, u skladu sa ZRT, uz potpuno očuvanje integriteta jedinstvenog tržišta EU i jednakih uslova.

12. EU pozdravlja potpisivanje četvrtog Sporazuma o mobilnosti o međusobnom priznavanju profesionalnih kvalifikacija za medicinske sestre, doktore veterine, farmaceute i babice, na Samitu Berlinskog procesa u oktobru 2023. godine koji će unaprijediti mobilnost profesionalaca na Zapadnom Balkanu. EU takođe pozdravlja stupanje na snagu tri sporazuma o mobilnosti, o slobodi kretanja sa identifikacionim dokumentima za građane regiona, kao i o uzajamnom priznavanju univerzitetskih diploma i stručnih kvalifikacija unutar regiona, potpisani prošle godine. EU podstiče preostale partnere sa Zapadnog Balkana da brzo ratifikuju ove sporazume kako bi građani što prije mogli da imaju koristi od njih.

13. EU podsjeća na zajedničku posvećenost da se povećaju napori za unapređenje integracije Zapadnog Balkana u unutrašnje tržište EU. Zajedničko regionalno tržište Zapadnog Balkana (ZRT), bi trebalo da posluži kao odskočna daska za integraciju. Potrebni su dodatni odlučni napori svih lidera Zapadnog Balkana kako bi ZRT postalo stvarnost, naročito što se tiče usvajanja više odluka o inicijativama povezanim s trgovinom o kojima je na tehničkom nivou već postignut dogovor u okviru Centralnoevropskog sporazuma o slobodnoj trgovini (CEFTA). Takva inkluzivna regionalna saradnja zasnovana na pravilima i standardima EU takođe bi podstakla trgovinu unutar regiona i privukla investicije. EU poziva region da, uz pomoć Savjeta za regionalnu saradnju (SRS), (CEFTA) i Investicionog foruma 6 komora Zapadnog Balkana WB6 (CIF), pripremi ambicioznog naslednika aktuelnog akcionog plana ZRT pre nego što trenutni isteče 2024. godine.

14. EU pozdravlja napore svih privreda Zapadnog Balkana koje ulažu u modernizaciju svojih platnih sistema kako bi ih približile standardima EU i ispunjenju svih uslova za integraciju u jedinstveni prostor plaćanja u eurima.

15. Transport i povezanost od suštinskog su značaja za ekonomski razvoj, jer podstiču bolju regionalnu integraciju i poboljšavaju odnose između susjeda. Preko Transportne zajednice, EU je otvorila mogućnost za bližu integraciju Zapadnog Balkana u oblasti transporta, posebno kroz regulatorne reforme. U vezi s tim, EU podstiče partnere da ambiciozno nastave sa potrebnim reformama. EU pozdravlja sporazume na visokom nivou o reviziji indikativnog proširenjaTransevropske transportne mreže (TEN-T) za Zapadni Balkan i predlog o uspostavljanju transportnog koridora Zapadni Balkan-Istočni Mediteran. EU će podržati partnere sa zapadnog Balkana u integraciji tržišta drumskog transporta na osnovu usvajanja relevantne pravne tekovine EU. Pozdravljamo i napredak postignut u pogledu implementacije Zelenih prolaza na relaciji EU-Zapadni Balkan i pozivamo na njihovu primjenu na svim relevantnim granicama uz potpuno poštovanje pravne tekovine i postupaka EU. Osim toga pozdravljamo i uspostavljanje inicijative Plavi prolazi koja će unaprijediti trgovinske i transportne veze između jadranskih luka. Te inicijative doprinose boljem upravljanju granicama, smanjenu vrijemena čekanja za putnike i teret, a time i jačanju privredne aktivnosti. Oni naglašavaju pozitivan uticaj unapređenja carinske saradnje između EU i Zapadnog Balkana. EU potvrđuje napore Transportne zajednice i CEFTA u razvoju plana za implementaciju Zelenih traka i sinhronizovane granične kontrole. Pored toga, EU je posvećena podršci modernizaciji željezničke mreže u regionu i podstiče napore Zapadnog Balkana da ponovo uspostavi putničke željezničke veze između velikih gradova u regionu, kao i između regiona i njegovih EU susjeda.

16. EU podsjeća na svoju rješenost da podrži lidere Zapadnog Balkana u realizaciji njihove posvećenosti da u potpunosti implementiraju Zelenu agendu za region, uključujući njihove obaveze vezane za klimatske promjene iz Pariskog sporazuma, Energetske zajednice i Sofijske deklaracije o Zelenoj agendi za Zapadni Balkan, kao ključnog pokretača tranzicije u modernu, klimatski neutralnu, klimatski otpornu i resursno efikasnu privredu. EU će nastaviti da podržava dekarbonizaciju regiona i kroz tehničku pomoć, posebno za proširenje upotrebe obnovljivih izvora energije. Projekat EU 4 Green je važan alat koji će partnerima pomoći u naporima koje ulažu u implementaciju. EU će nastaviti da podržava region u razvoju i implementaciji politike klimatske i energetske tranzicije, uključujući određivanje cjena ugljenika zasnovane na robusnom praćenju, izvještavanju i verifikaciji emisija kao i politike.

17. U vezi sa integracijom na jedinstveno digitalno tržište EU, nadovezujući se na uspješnu implementaciju Regionalnog sporazuma o romingu poznat kao „roming kao kod kuće” od jula 2021. godine , pozdravljamo smanjene troškova rominga između EU i Zapadnog Balkana od 1. oktobra 2023. godine, sa ciljem razvoja dugoročnog roming aranžmana za uključivanje regiona u EU za „roming kao kod kuće” Zapadni Balkan takođe treba da nastoji da pojača svoje napore u oblasti digitalne transformacije i medija, posebno na reformama sajber bezbjednosti i osiguruvanju bezbjednog raspoređivanja 5G mreža kroz sveobuhvatnu implementaciju EU 5G alata za sajber bezbjednost. U cilju daljeg promovisanja digitalnog povezivanja, pozdravljamo namjeru da se razvije inicijativa zа uvođenjе WIFI4WB koja omogućava besplatan pristup WIFI povezivanju za građane i posjetioce u javnim prostorima.

18. U vezi sa integracijom Zapadnog Balkana u industrijske lance snabdijevanja, pozdravljamo interes koji su izrazili partneri sa Zapadnog Balkana da postanu deo partnera EU u lancu vrijednosti za kritične sirovine i dobiju podršku za razvoj relevantnih industrija, usklađenih sa potrebama i standardima jedinstvenog tržišta EU.

19. Podsjećajući na deklaracije Brdo 2021. i Tirane 2022. godine, EU je posvjećena da ubrza i dalje produblji njeno političko angažovanje i angažovanje u oblasti politika na Zapadnom Balkanu, uključujući između ostalog putem održavanja redovnih samita EUZapadni Balkan, učešća partnera sa Zapadnog Balkana u događajima EU na visokom nivou, kao i redovnih dijaloga u okviru ZVBP i povećanje saradnje u multilateralnim forumima. Partneri sa Zapadnog Balkana su već sada pozvani da daju svoj doprinos sastancima Savjeta za vanjske poslove i redovno primaju izvještaje o ovim sastancima. Nedavni sastanak ministara EU i zapadnog Balkana u novembru dodatno je intenzivirao angažovanje na području ZVBP i Ministarskog foruma EU i zapadnog Balkana u oktobru u Skoplju o pravosuđu i unutrašnjim poslovima.

20. EU snažno pozdravlja uspostavljanje novog ogranka Koledža Evrope u Tirani i pokretanje procesa podnošenja zahtjeva za prvu akademsku 2024-2025. Ovaj kampus će opremiti studente sa zapadnog Balkana i šire stručnim znanjem o pitanjima EU i pružiti studentima iz zemalja članica EU regionalnu ekspertizu, i samim tim će takođe promovisati međusobnorazumijevanje i pripadnost.

21. EU takođe podsjeća na njenu kontinuiranu podršku reformiranju i izgradnji kapaciteta javnih administracija na Zapadnom Balkanu, koja se najviše pruža kroz bespovratna sredstva, tvining, kao i kroz Regionalnu školu javne uprave (ReSPA).

22. EU takođe pozdravlja posvećenost partnera da ubrzaju svoj rad na sprovođenju agende za Zapadni Balkan za inovacije, istraživanje, obrazovanje, kulturu, mlade i sport. Pored učešća u programe Horizont Evropa i Kreativna Evropa, EU već postepeno priključuje partnere programima EU kao što su Erasmus+ i Evropski korpus solidarnosti i otvara učešće u okviru inicijative Evropski Univerziteti svim partnerima sa Zapadnog Balkana sa ciljem kako bi se stvorile dodatne mogućnosti za mlade. Garancija za mlade i mjere podrške inovacijama, koje su uspostavljene na zapadnom Balkanu, pomoći će za smanjenje neusklađenosti vještina i odliv mozgova koje doživljava region. Sljedeći Ministarski sastanak Upravljačke platforme za Zapadni Balkan trebalo bi da doprinese daljem jačanju saradnje sa regionom u ovim političkim oblastima i zadržavanju političkog momentuma. EU pozdravlja važnu ulogu Regionalne kancelarije za saradnju mladih (RYCO) u unapređivanju saradnje i pomirenja među mladima na zapadnom Balkanu. Izgradnja robusnih ekonomskih temelja za budućnostand i zajednička borba protiv negativnog uticaja ratne agresije Rusije protiv Ukrajine

23. Za kontinuiranu energetsku i ekonomsku krizu je isključivo odgovorna Rusija. Upotreba energije, hrane i informacije kao oruzje, uticalo je na partnere sa Zapadnog Balkana, posebno na one koji se u potpunosti usklađuju sa ZVBP EU i njenim restriktivnim mjerama. Kako bi ublazila uticaj ratne agresije Rusije protiv Ukrajine, EU je rješena da dodatno intenzivira svoje političko angažovanje sa regionom Zapadnog Balkana, pored pomoći koja je već pružena putem Instrumenta pretpristupne pomoći, Ekonomskog i investicionog plana, Paket energetske podrške, Evropski instrument mirovne pomoći, kao i podršku koja doprinosi izgradnji sajber otpornosti i suočavanju sa problema protiv stranog manipulisanja informacijama i miješanja (FIMI).

24. EU će nastaviti da podržava partnere sa Zapadnog Balkana u borbi protiv negativnih efekata na njihove ekonomije i društva, posebno kroz paket energetske podrške EU vrijedan 1 milijardu eura u bespovratnim sredstvima koja mogu donijeti 2,5 milijardi eura investicija. 90% (450 miliona eura) prve polovine paketa, kako bi se ublažilo povećanje cijene energije malim i srednjim preduzećima i ranjivim domaćinstvima, već je isplaćeno. Preostalih 500 miliona evra bespovratnih sredstava EU obezbjeđuje preko Investicionog okvira za Zapadni Balkan (IOZB) za unapređenje energetske tranzicije i energetske nezavisnosti, za podršku projektima obnovljive energije, za finansiranje poboljšanja energetske infrastrukture i interkonektora, uključujući tečni prirodni gas(LNG), za modernizaciju sistema za prenos energije, centralno grijanje i poboljšanje energetske efikasnosti privatne i javne infrastrukture na Zapadnom Balkanu.

25. Podsjećamo na našu odluku da za Zapadni Balkan otvorimo mehanizam EU za zajedničku nabavku gasa i LNG, i da podstičemo njegovu upotrebu od strane naših partnera koji imaju tržišta gasa kako bi smanjili svoju zavisnost od ruskog gasa. Putem Energetske zajednice EU otvara Zapadnom Balkanu svoje tržište električne energije u zavisnosti od regulatornih reformi.

26. Kontinuirana implementacija Ekonomskog i investicionog plana (EIP), kao i Zelene i Digitalne agende za Zapadni Balkan pomoći će u jačanju ekonomije i otpornosti regiona, uključujući putem dalje podrške za sigurnu i otpornu povezanost, energetskoj tranziciji i diverzifikaciji snabdijevanja energijom. Podrška koja se pruža kroz EIP sastoji se od 9 milijardi eura u bespovratnim sredstvima iz instrumenta IPA III i do 20 milijardi evra u investicijama za period 2021-2027, i u naprednoj je fazi implementacije. Od blizu 30 milijardi evra investicionog paketa za region, 16.6 milijardi evra je već mobilizirano. U tom kontekstu partneri sa Zapadnog Balkana bi takođe trebalo da ojačaju vladavinu prava i odlučno sprovedu ekonomske i socijalne reforme, uključujući one iz svojih programa ekonomskih reformi i iz zajedničkih zaključaka ekonomskog i finansijskog dijaloga. Jačanje bezbjednosti i razvoj otpornosti

27. Ratna agresija Rusije protiv Ukrajine predstavlja osnovne bezbjednosne izazove. EU ostaje odlučna da nastavi da jača saradnju sa Zapadnim Balkanom u oblasti suštinskih bezbjednosnih i odbrambenih pitanja, uključujući na operativnom nivou. U vezi s tim pozdravljamo činjenicu što su partneri doprinosom dokazali svoju posvećenost zajedničkoj bezbjednosnoj i odbrambenoj politici (ZBOP) uključujući doprinos misijama i operacijama EU za upravljanje krizom. EU će nastaviti da sarađuje s regionom na daljem razvoju njegovih odbrambenih sposobnosti i kapaciteta, uključujući kroz Evropski instrument mirovne pomoći. EU ostaje posvećena pružanju podrške bezbjednosti u regionu, uklučujući kroz svoju operaciju ZBOP - EUFOR Altea i misiju EULEKS. EU pozdravlja kontinuiranu posvećenost partnera ka razvoju efikasnih instrumenata za regionalnu saradnju Zapadnog Balkana u oblasti bezbjednosti i odbrane. EU je takođe počela da dodatno unapređuje svoj angažman sa regionom u oblastima kao što su suočavanje sa hibridnih i sajber pretnji, svemirske i vojne mobilnosti.

28. EU će nastaviti da podržava Zapadni Balkan u borbi protiv stranog manipulisanja informacijama i miješanja (FIMI), uključujući dezinformisanje i ostale hibridne prijetnje koje žele da ugroze stabilnost regiona, njegove demokratske procese i njegovu evropsku perspektivu. U vezi s tim ćemo nastaviti da jačamo saradnju na razvoju otpornosti podsticanjem medijskog profesionalizma i medijske pismenosti, kao i povećavanjem uticaja svoje strateške komunikacije o odnosima između EU i Zapadnog Balkana, a naročito o procesu proširenja. EU će takođe intenzivirati svoj rad sa partnerima na suprotstavljanju lažnih ruskih narativa i dezinformacija o ratnu agresiju Rusije protiv Ukrajine.

29. Nastavićemo da sarađivamo sa Zapadnim Balkanom kako bismo povećali kolektivnu sajber bezbjednost, uključujući kroz koordiniranu operativnu i tehničku podršku i uključivanje regiona u mehanizme EU za sajber bezbjednost. Naši pojačani zajednički napori nadograđeni su na postojeće programe i na saradnji sa Agencijom EU za sajber bezbjednost (ENISA) i Evropskim bezbjednosnim i odbrambenim koledžom, zajedno sa bilateralnim inicijativama država članica EU i drugih partnera. Na osnovu projekta Brzi odgovor u oblasti sajber bezbjednosti, u vrijednosti od 2,6 miliona evra, aktivnosti EU usredsređene su na povećanje sajber otpornosti i spremnosti partnera za sajber incidente. Regionalni program u iznosu od 5 miliona evra za izgradnju kapaciteta za sajber bezbjednost Zapadnog Balkana, koji finansira IPA, podržava sajber otpornost regiona na srednjoročnom i dugoročnom periodu. Ovi programi se redovno dopunjuju pomoću asistencije od strane TAIEX. Pozdravljamo osnivanje Centra za sajber kapacitete Zapadnog Balkana, koji promoviše regionalnu saradnju u izgradnji sajber otpornosti. Povećana saradnja Zapadnog Balkana sa ENISA i Evropskim stručnim centrom za sajber bezbjednost i olakšavajuća uloga Savjeta za regionalnu saradnju biće od sve većeg značaja u budućnosti. Evropska unija unaprijed pozdravlja i raduje se uspostavljanju sajber rezerve EU, koje će biti na raspolaganju partnerima sa Zapadnog Balkana, da bi se reagovalo na značajne ili incidente velikih razmjera na području sajber bezbjednosti. Nezakonite migracije, borba protiv terorizma i organizovanog kriminala

30. Upravljanje migracijama ostaje ključni zajednički izazov i odgovornost. Potvrđujemo napredak postignut sprovođenjem akcionog plana EU za Zapadni Balkan predstavljen u decembru 2022. godine. Zahvaljujući koordiniranoj akciji, ukupan migracioni pritisak na zapadnobalkansku rutu do sada je smanjen u 2023. godini u odnosu na 2022. godinu. Međutim, ruta je i dalje veoma aktivna sa velikim brojem otkrivenih neregularnih graničnih prelaza. S obzirom na to, EU i Zapadni Balkan ostaju rješeni da u potpunosti sprovedu akcioni plan EU, uključujući borbu protiv krijumčarenja migranata i trgovine ljudima, i da obezbjede pristup međunarodnoj zaštiti onima kojima je to potrebno, kao i da dodatno pojačaju praćenje trendova duž rute. U vezi s tim, partneri sa Zapadnog Balkana pozvani su da dodatno pojačaju svoje učešće u Evropskoj multidisciplinarnoj platformi protiv kriminalnih pretnji (EMPACT), vodećem instrumentu EU za borbu protiv teškog i organizovanog kriminala. Značajna finansijska podrška EU putem namjenskih programa omogućiće partnerima da unaprijede sisteme azila i prihvata, ojačaju zaštitu granica, da se bore protiv organizovanih kriminalnih grupa i drugih kriminalnih mreža, posebno onih koji se bave krijumčarenjem migranata i povećaju povratak sa Zapadnog Balkana u zemlje porijekla.

31. Ljudi iz celog regiona Zapadnog Balkana od sljedeće godine moći će da putuju bez viza u Šengensku zonu. EU pozdravlja napredak postignut u usklađivanju sa viznom politikom EU od strane nekoliko partnera sa Zapadnog Balkana, i poziva na dalje usklađivanje kako bi se spriječila zloupotreba sistema migracija i azila država članica EU. Što se tiće readmisije, EU je pozdravila napore partnera da unaprijede implementaciju postojećih Sporazuma o readmisiji između EU i Zapadnog Balkana. Partneri moraju nastaviti da unapređuju svoje sisteme povratka, uključujući i zaključivanje sporazuma o readmisiji s ključnim zemljama porijekla. Dodatna finansijska i tehnička podrška EU – koja je omogučena preko Fronteksa – usmjerena je na unapređivanje saradnje na polju povratka i readmisije sa zemljama porijekla. EU pozdravlja potpisivanje i zaključivanje novih sporazuma o statusu FRONTEX-a sa nekim od partnera i poziva druge partnere da brzo slijede taj primjer. Takođe bi trebalo dodatno intenzivirati saradnju sa Agencijom Evropske unije za azil i sa Europol-om.

32. EU poziva na dalje jačanje saradnje u borbi protiv terorizma i nasilnog ekstremizma u svim njegovim oblicima, uključujući sprečavanje radikalizacije i finansiranja terorizma. EU pozdravlja rezultate postignute tokom pet godina implementacije Zajedničkog akcionog plana za borbu protiv terorizma za Zapadni Balkan, i potvrđuje njenu rješenost da nastavi saradnju u budućnosti, takođe u pogledu novih pretnji kao što su nasilni desničarski ekstremizam, nasilni ekstremistički sadržaji koji se šire internetom i mogući napadi na kritičnu infrastrukturu. EU ističe značaj preduzimanja odlučnih mjera za rješavanje problema teškog i organizovanog kriminala, naročito u pogledu pranja novca, korupcije na visokom nivou, uzgajanje narkotika i proizvodnje i kriumčarenja, putem unapređenog sprovođenja zakona i carinsku saradnju olakšanu od strane EMPACT-a. U kontekstu razarajućih posljedica upotrijebe droge i krijumčarenja narkotika na zdravlje i bezbjednost naših društava, slažemo se da nastavimo i intenziviramo naše zajedničke napore putem integrisanog, multidisciplinarnog i uravnoteženog pristupa utemeljenom na dokazima.

33. EU pozdravlja ponovno potvrđenu rješenost partnera sa Zapadnog Balkana da iskorijeni trgovine i širjenje malog i lakog oružja, i visoki nivo saradnje u borbi protiv krijumčarenja vatrenog oružja u okviru EMPACT-a. EU će nastaviti da podržava Zapadni Balkan u toj oblasti. Plan, koji je produžen nakon 2024. godine, je međunarodni priznat primjer dobre prakse regionalne saradnje u jačanju kontrole malog oružja.

34. EU nastavlja da podstiče partnere sa Zapadnog Balkana da uspostave i održavaju odnose saradnje s Kancelarijom evropskog javnog tužioca (KEJT) u oblasti međusobnog pružanja pravne pomoći u krivičnim stvarima. Pozdravljamo radne dogovore koji su već postignuti između KEJT-a i određenih partnera sa Zapadnog Balkana i podstičemo ostale partnere, da se što prije uključe u sličnu saradnju.

35. Pozdravljamo usklađivanje naših partnera sa Zapadnog Balkana s gore navedenim tačkama.