Gazetarja: Silvio, mirë se erdhët në Shqipëri dhe po ashtu mirë se erdhët në Inside Albania. Është kënaqësi që ju kam sot.

Ambasadori: Faleminderit! Faleminderit shumë! Jam shumë i lumtur.

Gazetarja: Dua të thyej akullin, në fillim me një pyetjeje disi të lehtë. Keni disa muaj që jeni në Shqipëri tashmë. Cila është përvoja juaj në Shqipëri krahasuar me përshtypjet apo pritshmëritë tuaja të mëparshme?

Ambasadori: Po, në fakt kam pesë muaj. Më mirë nga sa mendoja. Kisha pritshmëri të mira, pasi shumë njerëz të cilët i njoh dhe te të cilët kam besim më kanë thënë, do të të pëlqejë, do të të pëlqejë vërtet. Ishte përtej pritshmërive të mia në kuptimin që, para së gjithash, u ndjeva menjëherë si në shtëpi dhe janë gjëra të vogla pa kuptim, por, ja, shkon në supermarket, sheh produkte italiane dhe ndihesh si në shtëpi. Dhe fakti që njerëzit... pyetjen që sapo më bëtë, si ndiheni në Shqipëri, ma bëjnë gjatë gjithë kohës. Njerëzit duan vërtet të dinë nëse ndihesh i mirëpritur dhe unë e vlerësoj vërtet këtë. Është çështje krenarie kombëtare, por është e sinqertë, nuk është nacionaliste apo diçka e tillë. Por sepse u pëlqen vendi i tyre dhe duan që ta pëlqejnë edhe të tjerët. Është e mrekullueshme. Dhe sigurisht, edhe koha, periudha e marrëdhënieve mes BE-së dhe Shqipërisë, nuk mund të bëhet më e mirë. Kjo e bën vërtet punën time shumë shpërblyese, shumë të rëndësishme edhe për shqiptarët e zakonshëm. Kështu që mendoj se është vërtet shumë, shumë mirë.

Gazetarja: Sigurisht, jua bëjnë këtë pyetje gjatë gjithë kohës, por ashtu siç sapo thatë, shqiptarët duan shumë të dinë përgjigjet e këtyre pyetjeve, sepse janë krenarë dhe sepse duan që ju të ndiheni i mirëpritur. Duhet të keni udhëtuar paksa nëpër Shqipëri. Cilat janë vendet tuaja të preferuara deri tani? Edhe unë jam kureshtare.

Ambasadori: Më pëlqeu Butrinti. E dija që ishte në një vendndodhje të veçantë me lagunën, me detin dhe kanalin. Por ishte shumë bukur të ecje nëpër ato rrënoja dhe të vlerësoje jo vetëm anën arkeologjike, por edhe natyrën përreth. Më duket shumë romantike, shumë, shumë prekëse, por unë dua malet, në fakt. Malet më bëjnë vërtet përshtypje, si ato në jug, ashtu edhe ato në veri. Dhe ndonjëherë, ndien Mesdheun, ndien Adriatikun, dhe pastaj sheh këto alpe që shtrihen para teje. Është diçka që nuk e kam parë më parë. Edhe pse vij nga Verona dhe jam mësuar me Dolomitet që janë male mbresëlënëse. Ata janë më të bukurit në botë, sigurisht, por, alpet shqiptare vijnë të dytat.

Gazetarja: Po, kjo është një nga gjërat që më pëlqejnë, veçanërisht në veri. Mund të shkosh për një shëtitje në mal në mëngjes dhe pastaj të shkosh të pushosh në plazh dhe të ndihesh sikur je në parajsë pasdite apo disa orë më vonë. Është vërtetë shumë e lehtë.

Ambasadori: Ashtu është. Është një kombinim unik, më duhet ta pranoj.

Gazetarja: Është një vend i vogël. Një nga miqtë e mi më tha, e di, Shqipëria është shumë e vogël. Nuk është shumë e madhe. Unë i thashë po, por problemi janë rrugët. Po të ishin në vijë të drejtë, do të ishte shumë mirë, por janë rrugë shumë të ndërlikuara.

Ambasadori: Rrugët e bëjnë të duket e madhe, po.

Gazetarja: Tani dua të flas për faktin që BE-ja ka akorduar 70.65 milionë Euro për përfshirjen sociale në Shqipëri. Kjo është një shumë e majme. Çka është gjë shumë e mirë, por a mund të më flisni pak më shumë rreth këtij projekti?

Ambasadori: Po, u gëzova shumë kur mbërrita dhe dëgjova se kishim edhe këtë program, sepse, sigurisht, ndoshta jemi më shumë të njohur për atë që bëjmë në aspektin e infrastrukturës rrugore, infrastrukturës hekurudhore, dhe tani me rinovimin e 63 shkollave të dëmtuara nga tërmeti. Pra, të gjitha këto janë gjëra të dukshme. Pastaj, sigurisht, është gjithë ngritja e kapaciteteve dhe mbështejta për qeverinë shqiptare të kryejë reformat që duhet të bëjë. Por, ajo që mendoj, është se kur një vend është në tranzicion, kur një vend po modernizohet, po bëhet digjital, po bëhet i gjelbër, çfarëdo qoftë, gjithmonë ekziston rreziku që të lesh njerëz pas. Dhe mendoj se roli ynë këtu nuk do të përmbushej nëse nuk do të kujdeseshim edhe për këto grupe të cenueshme. Ka edhe situata serioze që duhen trajtuar. Kështu pra, programi i përfshirjes sociale u drejtohet me të vërtetë komuniteteve të cenueshme, si mund t'i ofrojmë ndihmë qeverisë shqiptare apo autoriteteve vendore që të ofrojnë shërbime sociale të synuara për ta. Dhe kur flas për grupe të cenueshme, ata mund të jenë njerëz me aftësi të kufizuara, të moshuarit, por edhe gratë në situata të rrezikshme, gratë e dhunuara për shembull, të rinjtë, personat LGBTIQ. Pra, të gjitha këto komunitete, Romët dhe Egjiptianët. Kur isha në Gjirokastër, takuam komunitetin Rom atje. Ishte mjaft prekëse të shihje se me pak para mund të ndryshohet jeta e tyre. Pra, ofrimi i shërbimeve sociale dhe ngritja e kapaciteteve u mundëson atyre që të mbështesin veten e vet. Mendoj se, siç e thatë edhe ju, është një shumë e majme, por mund të bëjë shumë punë të mira. Dhe unë jam vërtet krenar që po e bëjmë këtë.

Gazetarja: Tani, në kuadër të projekti “BE për Përfshirjen Sociale” është një libër shumë i veçantë, i quajtur “Arti i Barabarti”. Tani, për të qenë transparente, më duhet të them se kam bërë versionin anglisht të tij, ndërsa Gentian Minga bëri versionin shqip. U përkthye dhe më pas e rishkrova në mënyrë që të rimonte, kryesisht në anglisht. Kjo është historia e një djalë të vogël që kthehet nga shkolla dhe është shumë i mërzitur, sepse e kanë ngacmuar, dhe bisedon me të ëmën. Pse më ngacmojnë njerëzit? Ajo ulet dhe i shpjegon atij çfarë është diversiteti. Njerëzit duken ndryshe, tingëllojnë ndryshe, kanë thekse të ndryshme, vijnë nga vende të ndryshme, ndoshta mbajnë syze, kanë tela për dhëmbët, të gjithë janë të ndryshëm dhe nuk ka asgjë të keqe. Diversiteti nuk ka asgjë të keqe. Ishte një projekt vërtet i mrekullueshëm për të punuar. Besoj se videoja e tij është nominuar gjithashtu për çmim. Mendoj se këtë javë do të zbulojmë nëse kemi fituar apo jo. Por dua t'ju pyes për këtë projekt, çfarë mendoni për Artin dhe gjithashtu për rëndësinë e edukimit të fëmijëve në lidhje me diversitetin. Mendoj se fjalën diversitet në anglisht gjithsesi, e shoh të përdorur në mënyrë negative, njerëzit thonë diversitet, t’u mësojmë fëmijëve çfarë është diversiteti. Ka një lloj neverie të krahut të djathtë ndaj kësaj fjale, gjë që nuk është e saktë. Pra, a mund të na tregoni për Artin dhe gjithashtu, pse është e rëndësishme t’u mësojmë fëmijëve shqiptarë çfarë është diversiteti dhe përfshirja?

Ambasadori: Fillimisht, faleminderit për kontributin për versionin anglisht. Kjo ishte një ide që lindi në kontekstin e projektit të BE-së për përfshirjen sociale, që mendoj se është vërtet e lavdërueshme, pasi mendoj se duhet ta fillojmë nga shkollat dhe t’u mësojmë fëmijëve që nga një moshë shumë e hershme se diversiteti është vlerë, nuk është kërcënim. Fatkeqësisht, shpesh, kur percepton se njerëzit janë ndryshe nga ty, mendon sikur është diçka që minon identitetin tënd. Por, në të vërtetë, nuk duhet parë kështu. Diversiteti është gjithmonë burim kreativiteti, inovacioni, dhe një shoqëri që është intolerante ndaj asaj që është e ndryshme, mendoj se mund të jetë një shoqëri e dhunshme. Mendoj se dhuna ndaj grave, për shembull, ndonjëherë është rezultat i kësaj armiqësie ndaj çdo gjëje që nuk përshtatet, le të themi, brenda kornizës që njerëzit kanë krijuar për veten. Dhe mënyra më e mirë për të luftuar gjuhën e urrejtjes në internet, krimin e urrejtjes në internet, diskriminimin, mendoj se është t'u mësojmë fëmijëve të vegjël se jemi të gjithë njerëz, jemi të gjithë të barabartë, por mund të kemi qasje të ndryshme ndaj disa aspekteve të jetës sonë, qoftë fe, qoftë kulturë, qoftë etni, qoftë edhe orientim seksual. Dhe arsyeja pse i kushtojmë kaq shumë rëndësi dhe arsyeja pse e bëmë temën e Javës së Evropës këtë vit – përfshirja, diversiteti dhe të drejtat e njeriut – është pasi si pjesë e traktateve të Bashkimit Evropian, kemi Kartën e të Drejtave Themelore. Neni 23 thotë qartë se çdo diskriminim i bazuar në çfarëdo arsyeje, përfshirë orientimin seksual, racën, fenë apo besimin, etj., është i ndaluar në BE. Pra, është pjesë e rrugëtimit të Shqipërisë drejt BE-së, si dhe promovim i një shoqërie më të hapur, më gjithëpërfshirëse.

Gazetarja: Shqipëria ende nuk i ka hapur kapitujt e procesit të negociatave. Dhe në nëntor, mësuam se vlerësimi i fundit theksoi fushat që kanë nevojë për më shumë punë, ato për të cilat jemi të përgatitur dhe ato për të cilat nuk jemi aq të përgatitur. Por tani dua t'ju pyes, përveç këtyre, a shihni ndonjë sfidë të madhe për sa i përket diversitetit dhe përfshirjes, për shembull, në aspektin e anëtarësimit të Shqipërisë në BE? Dhe këtë po e përmend pasi në Kosovë, Albin Kurti ka thënë se këtë vit do të lejojnë martesat mes të njëjtit seks, që është gjë shumë e mirë. Kanë thënë se kjo është pjesë e ëndrrës sonë për në BE. Kjo nuk është temë në rendin e ditës në Shqipëri, deri tani. Por shfaqet herë pas here. Por a është kjo çështje, dhe a ka çështje të tjera që lidhen me diversitetin, përfshirjen, që janë pengesa potenciale për Shqipërinë aktualisht?

Ambasadori: Shikoni, martesat mes të njëjtit seks nuk janë pjesë e acquis të BE-së. Shtetet Anëtare kanë praktika të ndryshme dhe qasje të ndryshme, por mendoj se parimi themelor është ai i mosdiskriminimit. Pra, gjithë qytetarët janë të barabartë para ligjit. Mendoj se, aktualisht, të paktën në disa zona të Shqipërisë, ka grupe si gratë, vajzat, anëtarë të komuniteteve të caktuara, si komuniteti LGBTIQ, që vuajnë nga diskriminimi.

Gazetarja: Pikërisht.

Ambasadori: Romët, nëse flasim për përkatësinë etnike. Pra, sigurisht që ka nevojë të bëhet përparim në këtë drejtim. Respekti për pakicat është gjithashtu një komponent thelbësor i kapitullit të bazave. Ndaj duhet t'i trajtojmë këto çështje. Dhe në fakt, për këtë arsye, kemi zhvilluar një sërë projektesh që synojnë pikërisht të ndihmojnë autoritetet vendore, pasi mendoj se këto ndryshime duhet të ndodhin në nivel vendor më së shumti. Në qeverinë qendrore, mund të krijosh kuadrin rregullator, mund të miratosh strategji, por pastaj duhet të zbatohen.

Gazetarja: Zbatimi.

Ambasadori: Ajo që mungon, ndoshta është se ndonjëherë miratohen strategji, por pastaj struktura qeverisëse që duhet për t’i zbatuar këto strategji, edhe në nivel kombëtar, nuk ekziston, sepse padyshim që mund t'i japësh Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale detyrën për të zbatuar një strategji të veçantë, por vetë ata nuk mund ta bëjnë këtë. Ata kanë vërtet nevojë për një qasje të të gjithë qeverisë.

Gazetarja: Dhe kur bëhet fjalë për kapitujt e tjerë, ata që ne e dimë se kanë nevojë për më shumë punë, mbrojtja ndaj konsumatorit dhe mbrojtja e shëndetit, mjedisi dhe ndryshimet klimatike, transporti, peshkimi, siguria ushqimore, bujqësia. Cila mendoni se është sfida më e madhe ndër këto? A mund të identifikoni një, ku mendoni se kjo do të jetë e vështirë në të gjitha nivelet?

EU in Albania

Ambasadori: Për mua, gjithçka që i përket grupimit të kaptijve themelorë është në të vërtetë sfida më e madhe. Pjesa tjetër është çështje e miratimit të legjislacionit, ndoshta krijimi i organeve që duhet ta monitorojnë apo zbatojnë atë legjislacion, të fusin standarde. Dhe kjo mund të bëhet. Duhet thjesht të zhvillosh kapacitetet teknike, duhet financim, sigurisht, por mund të arrihet. Dhe tani me Planin e Reformave dhe të Rritjes që do të lehtësojë qasjen e Shqipërisë, të paktën në pjesë të tregut të përbashkët, do të ketë një nxitje të madhe për t’i miratuar këto standarde. Por kur bëhet fjalë për kapitujt themelorë, e dini, kur bëhet fjalë për luftën kundër korrupsionit, luftën kundër krimit të organizuar, duhet arritur një ndryshim sistemik, një ndryshim shoqëror në fakt, pasi ndonjëherë, në situata si kjo, dhe nuk dua që të tingëllojë si predikim, por mendoj, e dini, se ka vende evropiane që kanë pasur të njëjtat probleme dhe u është dashur të trajtojnë të njëjtat sfida sistemike. Niveli i tolerancës në popullatë është shumë i lartë, në kuptimin që ndonjëherë ata mendojnë, po ja, nëse nuk jap pak ryshfet, nuk do ta marr shërbimin. Prandaj, kjo duhet ndryshuar. Për ta ndryshuar këtë, mendoj se hapi i parë është ai që arritëm në vitin 2016, pavarësia e gjyqësorit. Dhe të shohësh tani që gjyqësori ka nisur të japë rezultate, ka nisur të ngrejë padi dhe të dënojë njerëz që janë fajtorë për korrupsion, ky është një sinjal shumë i fuqishëm për popullin shqiptar.

Gazetarja: Ju sapo përmendët sfidat e zbatimit. Tani, dua t'ju pyes, qeveria kohët e fundit, besoj se ishte rreth periudhës së Krishtlindjeve, njoftoi se mund të përdorë ChatGPT AI për të përkthyer gjithë legjislacionin evropian për t'u përafruar me acquis, etj. Keni ndonjë mendim për këtë?

Ambasadori: Unë mendoj se teknologjia gjithmonë na ndihmon. Por kur bëhet fjalë për përkthimin e acquis, padyshim që do t'ju duhet gjithsesi rishikimi nga gjuhëtarët dhe juristët, sepse ju e dini që duhet garantuar qartësia e gjuhës ligjore. Dhe ta përkthesh nuk do të thotë ta miratosh, ta përkthesh në legjislacionin shqiptar nuk do të thotë ta zbatosh. Pra, është padyshim një ndihmë sepse është një sasi shumë e madhe faqesh që duhen përkthyer në shqip. Por, megjithatë, do të duhet faktori njerëzor.

Gazetarja: Prapë duhet një ushtri avokatësh dhe përkthyesish për ta kontrolluar. Tani, kjo është një pyetje që ua kam bërë shumë diplomatëve që kanë ardhur në Shqipëri dhe janë larguar nga Shqipëria. Dua t'ju bëj edhe juve të njëjtën pyetje. Ne e dimë, e vërejmë se në shoqërinë shqiptare njerëzit e medias dhe politikanët shpesh e shohin ambasadorin e BE-së, ambasadorin e SHBA-së, ambasadorin britanik dhe ambasadorin gjerman, thuajse si udhërrëfyes. Ata presin fjalën e tyre, udhëzimet dhe pikëpamjet e tyre dhe krahasuar me vende të tjera ku kam jetuar, ku nuk u dija as emrat këtyre ambasadorëve. Nuk ka asnjë lloj lidhjeje në diskursin publik mes tyre. Doja t'ju pyesja, a mendoni se kjo situatë e diplomatëve të huaj që bëjnë ndonjëherë rolin e paqebërësve, është më e përhapur në Shqipëri apo në demokraci në zhvillim sesa në demokraci të tjera më të stabilizuara? A është ky një fenomen?

Ambasadori: Nuk mund ta bëj krahasimin, por e dija që ambasadori i BE-së këtu ka rëndësi, ndaj ajo që thua duhet peshuar me kujdes. Unë e njoh rajonin dhe e di që në vende të tjera komuniteti ndërkombëtar ka luajtur një rol të madh. Nëse marr parasysh edhe atë që ka ndodhur në vitin 2016, sigurisht që SHBA-ja dhe BE-ja ishin në qendër të reformës në drejtësi, e cila ishte një reformë revolucionare. Ndaj kam qenë i vetëdijshëm për faktin se kemi një rol të rëndësishëm për të luajtur. Por, siç vazhdoj ta them, unë gjithashtu respektoj shumë sovranitetin e këtij vendi. Mendoj se është një demokraci e pjekur dhe roli im nuk është ai i një komentuesi politik. Nuk jam këtu për të thënë, kjo është e mirë, kjo është e keqe. Unë më shumë e shoh rolin tim që të them ndonjëherë, nëse e bëni këtë, kjo nuk është në përputhje me objektivat tuaja afatgjata për t'iu bashkuar BE-së. Kjo nuk po shkon në rrugën e duhur, veçanërisht kur thuhet e kundërta. Ndaj, ndihem i detyruar të jap mendimin tim. Dhe padyshim, ndonjëherë kam shprehur mendimin tim që, për shembull, të trajtohej situata në parlament, që vendi të kthehej në jetën normale parlamentare, thjesht sepse mendova se ky ishte një kusht kyç për miratimin e atyre reformave që Shqipëria duhet të miratojë. Kështu që mendova se ishte pjesë e rolit tim për ta ndihmuar Shqipërinë drejt anëtarësimit në BE. Përveç kësaj, nuk mendoj se roli im është që të jap udhëzime. Privatisht, mund të përcjell mesazhe, por përpiqem vërtet të frenohem nga marrja e qëndrimeve publike.

Gazetarja: Të ndërhyni në fushën e betejës.

Ambasadori: Kam pasur një takim me disa gazetarë që thanë, pse nuk flisni më shumë, apo politikanë që më dërgojnë letra për situata që mund të jenë për të ardhur keq, por që mendoj se duhen trajtuar nga politikanët. Nuk janë për mua.

Gazetarja: Tani dua t'ju pyes për marrëveshjen që është nënshkruar mes Shqipërisë dhe Italisë. Dua t’ju pyes për këtë pasi, në Euractiv lexova këtë javë se rreth 19 shtete të tjera anëtare të BE-së janë shprehur se po shqyrtojnë potencialisht eksternalizimin e menaxhimit të migracionit në vendet e treta. Kjo është shumë e rëndësishme, nëse burimet janë të sakta, ju e dini, dhe pason një precedent të mundshëm të vendosur nga marrëveshja Shqipëri-Itali. Sipas mendimit tim, është bërë alarm i madh mediatik për këtë marrëveshje. Nuk është se 30,000 emigrantë do të enden rrugëve. Nuk është kështu. Mendoj se është shumë e rëndësishme të jemi të saktë që kjo është një qendër e mbyllur, se ata do të largohen nga Shqipëria sapo të shqyrtohen aplikimet e tyre. Por, a mendoni se ky eksternalizim i proceseve të migracionit në BE është në përputhje me ligjin e BE-së? A mund të bëhet?

Ambasadori: Siç e dini, Brukseli mbajti qëndrim për këtë marrëveshje dhe tha se nuk ishte në kundërshtim me legjislacionin e BE-së, pasi migrantët ose më mirë azilkërkuesit që do të dërgohen në Shqipëri për të përpunuar kërkesat e tyre do të jenë ata që shpëtohen në ujërat ndërkombëtare nga anijet italiane dhe për këtë arsye ligji i BE-së nuk zbatohet për këta individë. Pra, ky ishte reagimi zyrtar. Mendoj se Presidentja Von der Leyen mendoi gjithashtu, siç e dini, shprehu mendimin se kjo ishte një mënyrë për të menduar jashtë kornizave dhe për të gjetur zgjidhje për presionin migrator që disa vende si Italia, për shkak të situatës së saj gjeografike, e ndjejnë shumë rëndë. Por nëse kjo është zgjidhja më efektive për këtë çështje, nuk e di. BE-ja ka miratuar këtë pakt për migracionin, i cili përpiqet të sigurojë një solidaritet më të madh midis Shteteve Anëtare në këtë fushë kritike. Mendoj gjithashtu se në diskursin politik është e rëndësishme që të mos demonizohen migrantët. Shpesh ata janë viktima të situatave jashtëzakonisht të tmerrshme dhe ne duhet të jemi aty për të ndihmuar ata që meritojnë mbrojtje ndërkombëtare dhe ky duhet të jetë shqetësimi ynë kryesor.

Gazetarja: Dhe gjithashtu të mos përdoren si armë. Për një muaj kemi zgjedhjet evropiane. Migrimi është jashtëzakonisht... dua të them, e pamë me Paktin e Migracionit dhe Azilit. Ishte jashtëzakonisht përçarës, i diskutueshëm. Të gjithë grindeshin. Askush nuk pajtohej, e dini, ndaj duhet të kemi kujdes që kjo të mos përdoret si armë edhe në nivel kombëtar, jashtë BE-së, në BE dhe gjithashtu para zgjedhjeve. Dhe Shqipëria ka pritur një kohë të gjatë për t'u anëtarësuar në BE. Viti 2022 ishte mjaft i tensionuar. Kryeministri Edi Rama nuk i kurseu fjalët në verë, në Bruksel, kur hapja e negociatave të anëtarësimit u vonua përsëri. Tani u hapën, por në fakt nuk kemi filluar të përparojmë me kapitujt. A mendoni se kjo vonesë është për shkak të dështimeve brenda vendit? Apo ndoshta për shkak se BE-ja po e zvarrit paksa? Dhe a mendoni se kjo ide që ndoshta Shtetet Anëtare duhet të përshtaten, duhet të miratojnë gjithçka përpara se të bashkohen është e drejtë apo duhet të jetë një proces më gradual?

Ambasadori: Kjo është një pyetje paksa e ndërlikuar për t'ia bërë një diplomati, por patjetër që Shqipërisë iu desh të priste shumë. Por mendoj se gjërat filluan të ndryshojnë kur Shqipëria ndërmori hapin e guximshëm për të miratuar, siç thashë, reformën revolucionare të drejtësisë, e cila ishte ndoshta një nga kushtet kryesore për të ecur përpara në këtë drejtim. Tani jemi në një fazë ku po finalizohen gjithë elementet për fillimin e negociatave. Ajo që është inkurajuese është se kryeministri Rama dhe Kryenegociatorja Dhuka e thanë shumë qartë se nuk duan as të presin fillimin zyrtar të negociatave për të nisur angazhimin dhe kanë nisur ndërkaq të eksplorojnë reformat që mund të miratohen. Kështu që kam besim se mund ta ruajmë vrullin. Për më tepër, Plani i Reformave dhe Rritjes dhe Mekanizmi i Rritjes që është miratuar nga Brukseli kohët e fundit parashikon akordimin e një shume mjaft të konsiderueshme parash për Shqipërinë, por është e kushtëzuar. Kushtëzohet nga hapa shumë konkretë, të cilët, natyrisht, janë të rëndësishëm për anëtarësimin e Shqipërisë. Pra, edhe një herë, kemi stimuj që Shqipëria të kryejë reformat, pavarësisht nga hapja saktësisht e negociatave për kapitujt e ndryshëm. Eshtë e rëndësishme që ta ruajmë këtë vrull dhe shpresoj që pengesat e fundit për hapjen zyrtare do të eliminohen shumë shpejt. 

Gazetarja: A mendoni se deklarata e Charles Michel se viti 2030 do të jetë raundi tjetër i zgjerimit është realiste?

Ambasadori: Mendoj se është shumë e dobishme, pasi mendoj se duhet të ketë një synim, duhet të ketë një objektiv, dhe kjo vlen për të dyja palët, jo vetëm për vendet kandidate, por edhe për BE-në. Ne duhet ta kemi parasysh këtë. Kohët e fundit, një grup ekspertësh këtu në Shqipëri foli për faktin se pasja e vitit 2030 si objektiv do të karakterizojë edhe diskutimin në Bruksel për kuadrin e ardhshëm financiar shumëvjeçar, planin shtatëvjeçar që kemi për buxhetin e Bashkimit Evropian. Dhe ky është një koment shumë, shumë me vend, mendoj. Dhe, nga ana tjetër, i jep gjithashtu Shqipërisë një objektiv dhe kjo duket se po merret shumë seriozisht nga qeveria. Kështu që shpresoj se kjo do të karakterizojë të gjitha zgjedhjet e saj, pavarësisht periudhës zgjedhore.

Gazetarja: Shpresoj që kjo të ndodhë deri atëherë, sepse rreziku është që nëse nuk ndodh, njerëzit që mund të mos e kuptojnë kompleksitetin e të qenit thjesht një fazë – nuk është diçka e vulosur përgjithmonë – mund të ndihen të dëshpëruar apo të zhgënjyer nga...

Ambasadori: Po, por ju e dini, ka një ndryshim të rëndësishëm tani që edhe Brukseli e kuptoi se Big Bang-u nuk kishte kuptim. Kur them Big Bang, do të thotë që pret derisa të ratifikohen të gjitha formalitetet, le të themi, të gjitha traktatet, traktatet e anëtarësimit, e kështu me radhë. Dhe, më në fund, bëhesh anëtar i Bashkimit Evropian dhe befas je 100%. Tani ideja është që të kemi një qasje graduale. Kështu që nis të përfitosh nga disa prej avantazheve të të qenit një Shtet Anëtar i Bashkimit Evropian përpara se të bëhesh anëtar. Dhe kjo është edhe logjika e planit të reformës dhe rritjes.

Gazetarja: Unë mendoj se kjo, gjithashtu, u mundëson Bashkimit Evropian dhe Shteteve Anëtare që të përshtaten me zgjerimin, në vend që të shkojnë nga 27 anëtarë në 30 apo 35. Kjo mundëson ndryshime graduale, përshtatje me ekonomitë e reja, etj. Mendoj se kjo ka kuptim. Tani, peizazhi politik në Shqipëri, mendoj se është e drejtë të thuhet, është kompleks dhe ndonjëherë...

Ambasadori: Nuk ka asnjë ditë të mërzitshme.

Gazetarja: Jo, kurrë një ditë të qetë si gazetare dhe ndonjëherë është edhe mjaft kaotike. Kemi Partinë Socialiste që ka qeverisur për tri mandate. Vitin e ardhshëm do të kemi zgjedhjet e përgjithshme. Kemi një opozitë të ndarë, mendoj se kjo është e drejtë të thuhet. Por kohët e fundit, një pjesë e opozitës ka hequr dorë nga prishja e punës së Kuvendit dhe komisioneve parlamentare, gjë që është fantastike. Shpresojmë se nuk do të shohim më skena si parlamenti në zjarr. A e shihni këtë si afatgjatë? A keni shpresë se kjo do të vazhdojë? Jeni i lumtur që kjo ka ndodhur?

Ambasadori: Jam padyshim i kënaqur dhe mendoj se kam kaluar disa herë mesazhe privatisht dhe publikisht duke thënë se ishte e rëndësishme që të gjenin një rrugë për të ecur përpara dhe një rrugë që do ta lejonte edhe opozitën të luante rolin e saj. Le të jemi të qartë. Mendova se mënyra se si po sillej një pjesë e opozitës në kuvend po dëmtonte, në fakt, reputacionin e institucionit dhe të vendit. Kështu që jam shumë i kënaqur që kjo mbaroi. Megjithatë, siç e shoh unë, situata dhe ky ‘armëpushim’, le të themi se është i brishtë dhe duhet ushqyer. Një shqetësim që kam, për shembull, është se pjesë e marrëveshjes ishte krijimi i këtyre dy komisioneve hetimore. Dhe shoh tani që edhe Komisioni i Shëndetësisë dhe përsëri Komisioni për Sistmein TIMS kanë vështirësi për të ecur përpara dhe se shumica dhe opozita nuk po gjejnë një kompromis dhe kjo është absolutisht e nevojshme.

Gazetarja: Po. Tani, siç e përmenda, kemi zgjedhje vitin e ardhshëm, zgjedhje të përgjithshme. Duket sikur vetëm një vit më parë ishin zgjedhjet e fundit të përgjithshme. Luzim Basha ishte në emisionin tim disa javë më parë dhe më tha se do të ishte i gatshëm t’i drejtohej sërish opozitës që të bashkohej përsëri, të mos mbetej më e ndarë. Nuk mund ta imagjinoj që zgjedhjet të zhvillohen në situatën aktuale, nuk ka asnjë forcë opozitare të fortë, asnjë parti tjetër të vogël që të jetë e pavarur. Por duke parë drejt vitit të ardhshëm, çfarë mendoni se duhet të ndodhë që të zhvillohen zgjedhje të lira dhe të ndershme? Dhe a e përkrahni përfshirjen e diasporës në procesin e zgjedhjeve të përgjithshme?

Ambasadori: Nuk bëhet fjalë edhe aq për ta mbështetur apo jo, në kuptimin që nuk kemi një praktikë të konsoliduar të BE-së për këtë. Disa shtete Anëtare kanë, disa shtete anëtare jo, dhe me modalitete të ndryshme. Por mendoj se ekziston një vendim i Gjykatës Kushtetuese që duhet trajtuar. Dhe, në fakt, kam lexuar kohët e fundit se tani ka një marrëveshje brenda këtij lloj mekanizmi të ndërtimit të konsensusit, që duhet të gjejnë një mënyrë, qoftë në internet, qoftë me postë. Ka organe kompetente që mund t’i këshillojnë politikanët këtu në Shqipëri për rrugën më të mirë dhe më të mundshme për të ecur përpara. Sa u takon zgjedhjeve të lira dhe të ndershme, ju e dini se OSBE/ODIHR ka monitoruar zgjedhjet e mëparshme vendore dhe mendoj se kanë dhënë një sërë rekomandimesh. Mendoj se kjo duhet të jetë gjithashtu pjesë e paketës që parlamenti duhet të miratojë në mënyrë që të përgatitet për raundin e ardhshëm të zgjedhjeve të përgjithshme. Dhe këtë duhet ta bëjë në mënyrën më gjithëpërfshirëse të mundshme. Arsyeja pse po e them është se është e rëndësishme që sido që të jetë rezultati, të pranohet nga të gjitha palët. Përndryshe, do të fillojmë një mandat të ri parlamentar me baza të gabuara, me tensione, bojkote, e të tjera, gjëra që Shqipëria i ka njohur në të kaluarën. Dhe sinqerisht, në këtë fazë të historisë së Shqipërisë, kjo duhet të jetë një gjë e së kaluarës.

Gazetarja: Do të jetë një vit interesant.

Ambasadori: Absolutisht.

Gazetarja: Do të jenë periudhë zgjedhjesh dhe gjithmonë ka nja dy net pa gjumë për mua si gazetare. Dua të qëndroj te tema e zgjedhjeve. Pas një muaji kemi zgjedhjet evropiane. Çfarë ndikimi mund të kenë këto zgjedhje në Ballkanin Perëndimor, në veçanti në Shqipëri, sipas jush?

Ambasadori: Flitet shumë për zgjedhjet që do të sjellin një ndryshim drastik në përbërjen politike të Parlamentit Evropian. Nuk e di nëse jeni në dijeni, por kam kaluar 24 vjet në Parlamentin Evropian, kam punuar atje, kështu që është një institucion të cilin e njoh shumë mirë dhe me të cilin jam ende shumë i lidhur. Mendimi im... dhe ju lutem, merreni si mendimin tim personal, është se nuk mendoj se do të jetë ndonjë ndryshim kaq i madh. Sidoqoftë, Parlamenti Evropian ka punuar gjithmonë mbi bazën e koalicioneve të ndryshme. Ajo që dua të them është se ndonjëherë, për dosje specifike, si për shembull, dosje që lidhen me klimën, ka një koalicion; të Gjelbrit, Socialistët, pjesë e EPP-së. Për të tjera do të ishin socialistët dhe PPE, për të tjerë do të ishin liberalët, etj., etj. Pra, mendoj se gjithsesi kjo praktikë do të vazhdojë dhe e di që disa parti, Socialistët, të Gjelbrit dhe Renew Europe kanë bërë një pakt për të mos punuar me të djathtën ekstreme.

Gazetarja: Po, PE nuk e bëri dhe kjo më shqetëson në lidhje me migrimin dhe zgjerimin, veçanërish nëse e lënë derën hapur për të bashkëpunuar me të djathtën dhe me të djathtën më ekstreme.

Ambasadori: Por Parlamenti Evropian mund t'i shoqërojë gjatë negociatave, natyrisht, mund të komentojë politikisht, por nuk ka një rol formal. Hapja e kapitujve ose mbyllja e kapitujve është një vendim që duhet të merret me konsensus nga të gjitha shtetet Anëtare. Pra, nuk shoh një ndikim të menjëhershëm dhe mendoj se do të kuptohet që, në fakt, ajo për çka po flasim nuk është realisht zgjerim, jo zgjerim i BE-së drejt Ballkanit Perëndimor. Ne po përfundojmë procesin e integrimit evropian, pasi Ballkani Perëndimor i përket Evropës.

Gazetarja: Po, është shumë e vërtetë. Më vjen mirë që e dëgjoj këtë nga ju, Silvio. Tani, pyetja ime e fundit. Kemi mbuluar përfshirjen sociale dhe reformat, por cilat janë... dua të them, kur të përfundoni mandatin, cila do të jetë lista juaj, lista juaj personale e kontrollit për arritjet, reformat ose të qenit pjesë e qëllimeve tuaja, etj.

Ambasadori: Shpresoj se deri në fund të mandatit tim do të kemi bërë përparim thelbësor me negociatat. Shpresoj se do ta kemi konsoliduar më tej reformën në drejtësi dhe ndoshta do të kemi zgjidhur edhe çështje sistemike që kanë të bëjnë me korrupsionin, pasi reforma në drejtësi ndihmoi me anën ndëshkuese, por duhet të shohim edhe shkaqet sistemike dhe t'i trajtojmë ato. Dhe kjo është në të vërtetë një qasje e gjithë qeverisë. Shpresoj se do ta kem ndihmuar qeverinë shqiptare të kapërcejë të menduarit për periudhën afatshkurtër në zgjedhjet e saj dhe të mendojë për periudhën afatmesme dhe afatgjatë, atë çka është më e mirë për vendin e tyre. E kam fjalën edhe për mbrojtjen e zonave natyrore, për zhvillimin e qëndrueshëm, turizmin e qëndrueshëm. Shpresoj se do të kemi kontribuar edhe për përmirësimin e sistemit të transportit. Po flisnim se sa kohë duhet për të shkuar nga A-ja në Z.

Gazetarja: Do të doja që trenat të ishin gati.

Ambasadori: Edhe unë i dua trenat, po. Mendoj se do ta ndryshonin shumë mënyrën se si përjetohet ky vend. Dhe së fundi, shpresoj se do të kemi nisur një bisedë për një shoqëri më gjithëpërfshirëse, më të larmishme në Shqipëri. Një shoqëri ku mund të flasësh për të drejtat e komuniteteve të caktuara pa shkaktuar vrenjtje. Dhe mendoj se kjo është pjesë e rrugëtimit të Shqipërisë drejt BE-së.

Gazetarja: Jam plotësisht dakord. Faleminderit shumë!

Ambasadori: Faleminderit, Alice!