European Union External Action
Europejski Instrument na rzecz Pokoju to proponowany nowy fundusz pozabudżetowy na kwotę 10,5 mld EUR, który ma obejmować 7 lat pokrywających się z najbliższymi wieloletnimi ramami finansowymi 2021–2027.Instrument pozwoli finansować wszystkie działania zewnętrzne dyktowane wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa (WPZiB), mające implikacje wojskowe lub obronnościowe.
Dzięki propozycji zwiększy się zakres wspólnych kosztów misji i operacji wojskowych w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO), co pozwoli wspomagać wojskowe operacje partnerskie służące wspieraniu pokoju na skalę światową oraz by poszerzyć działania o charakterze wojskowym czy obronnościowym (takie jak budowanie zdolności podmiotów wojskowych), które można podejmować w ramach WPZiB.
Traktat o UE (art. 41 ust. 2 TUE) nie pozwala, by z budżetu Unii finansować wydatki o implikacjach wojskowych czy obronnościowych. Dotychczasowe misje i operacje WPBiO były finansowane wyłącznie poprzez mechanizm Athena, a wsparcie dla wojskowych operacji partnerskich służących wspieraniu pokoju było ograniczone do operacji prowadzonych przez siły afrykańskie, poprzez Instrument na rzecz Pokoju w Afryce.
EIP ma zaradzić ograniczeniom wspomnianych instrumentów. Będzie pokrywał wspólne koszty operacji i misji wojskowych UE oraz umożliwi wspieranie partnerów na szczeblu światowym. Poprzez EIP będą możliwe działania z zakresu budowania zdolności podmiotów wojskowych oraz zapewnianie szkoleń, sprzętu i infrastruktury. Kombinacja ta pozwoli UE budować zdolności partnerów, tak by sami mogli stawiać czoła kryzysom, zapobiegać konfliktom i budować stabilność.
Dysponując budżetem w wysokości 10,5 mld EUR na 7 lat wieloletnich ram finansowych, EIP zapewni stałą dostępność środków UE oraz umożliwi szybkie reagowanie kryzysowe i inna pilną pomoc. Instrument ma więc wypełnić obecne luki w arsenale narzędzi UE, dzięki czemu UE będzie mogła robić więcej i działać szybciej. EIP zmaksymalizuje efekt, skuteczność i zrównoważoność ogółu działań zewnętrznych UE w dziedzinie pokoju i bezpieczeństwa.
Utworzenie EIP zaproponowała wysoka przedstawiciel, przy poparciu ze strony Komisji. Zostanie stworzony na podstawie decyzji Rady w dziedzinie WPZiB. Taką możliwość przewiduje art. 30 ust. 1 TUE.
EIP będzie finansowany ze składek państw członkowskich UE ustalanych według klucza opartego na dochodzie narodowym brutto.
Proponowane 10,5 mld EUR na 7 lat pokrywających się z wieloletnimi ramami finansowymi odzwierciedla znacznie zwiększone potrzeby, które wynikają z trudnego otoczenia zewnętrznego UE.
EIP bazuje na mechanizmie Athena i Instrumencie na rzecz Pokoju w Afryce. Będzie zapewniać wsparcie, które obecnie jest częściowo finansowane poprzez te instrumenty[1]. Będzie więc kontynuował finansowanie operacji wspierania pokoju prowadzonych przez siły afrykańskie (takich jak AMISOM czy połączone siły Grupy Pięciu na rzecz Sahelu), a równocześnie będzie finansował wspólne koszty wojskowych operacji i misji wojskowych WPBiO, które obecnie są pokrywane poprzez mechanizm Athena.
EIP jest pozabudżetowym funduszem do pokrywania kosztów, których nie można pokrywać z budżetu UE. Inne instrumenty obronnościowe w okresie wieloletnich ram finansowych (takie jak Europejski Fundusz Obronny) będą nadal przyczyniać się do rozwijania zdolności obronnościowych państw członkowskich, a tym samym zwiększać ich ogólne zdolności.
EIP będzie instrumentem WPBiO, dlatego jego realizacją będzie się zajmować wysoka przedstawiciel przy wsparciu ze strony Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych. W kwestiach administracji finansowej wysoką przedstawiciel będzie wspomagać Komisja Europejska, a dokładnie jej Służba ds. Instrumentów Polityki Zagranicznej.
Bieżące zarządzanie EIP, zwłaszcza jego budżetami i rachunkami, będzie zadaniem Komitetu EIP, w którym zasiadać będą reprezentanci państw członkowskich pod przewodnictwem reprezentanta wysokiej przedstawiciel.
EIP uprości i zracjonalizuje zróżnicowane dotychczas rozwiązania finansowe. O finansowaniu poprzez EIP będzie decydować Rada lub Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa, stanowiąc jednomyślnie na wniosek wysokiej przedstawiciel.
Wszystkie działania podlegające EIP będą prowadzone z pełnym poszanowaniem obowiązków wynikających z prawa międzynarodowego, zwłaszcza praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego. W stosownych przypadkach powstaną mechanizmy nadzorcze.
Pomysłem stworzenia nowego Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju, finansowanego i zarządzanego wraz z państwami członkowskimi, wysoka przedstawiciel/wiceprzewodnicząca Federica Mogherini podzieliła się podczas wystąpienia na konferencji „Od wizji do działań: działając na rzecz bezpieczeństwa i obronności UE” w grudniu 2017 r. Taki nowy mechanizm pozwoliłby UE lepiej wspierać partnerów wobec wspólnych wyzwań z zakresu bezpieczeństwa, czy to wspierając ich operacje utrzymywania pokoju, czy to pomagając zwiększać zdolności ich sił zbrojnych do zapewniania pokoju i bezpieczeństwa na terytorium własnego kraju, czy to prowadząc wojskowe misje i operacje WPBiO.
Komisja Europejska nawiązuje do tego w komunikacie pt. „Nowe, nowoczesne wieloletnie ramy finansowe dla UE, która skutecznie realizuje swoje priorytety po 2020 r.” z 14 lutego, wspominając „odrębny mechanizm finansowania w wysokości około 10 mld EUR na lata 2021–2027[, który] w znacznym stopniu zwiększyłby zdolność UE do finansowego wspierania operacji mających wpływ na kwestie obronne. Można by to porównać do kwoty 3,5 mld EUR przewidzianej w ramach bieżącego okresu”.[2]
Więcej informacji
Komunikat prasowy:Budżet UE na rzecz przyszłości
Europejski Instrument na rzecz Pokoju (nota informacyjna)
[1] Instrument na rzecz Pokoju w Afryce jest dziś finansowany z pozabudżetowego Europejskiego Funduszu Rozwoju. Także mechanizm Athena jest pozabudżetowym rozwiązaniem finansowym, utworzonym przez Radę do finansowania wspólnych kosztów operacji wojskowych WPBiO.
[2] Uwaga: liczba 3,5 mld EUR to ekstrapolacja maksymalnych rocznych kwot wydawanych w ostatnich latach na mechanizm Athena czy Instrument na rzecz Pokoju w Afryce. Nie jest to roczna średnia wydatków – jej kwota byłaby niższa.