Güvenli, müreffeh ve dayanıklı bir Karadeniz bölgesi için yeni AB stratejisi

28.05.2025

Brüksel

Basın ve İletişim Ekibi

Bugün AB, Karadeniz bölgesinin istikrarı ve güvenliği için yeni bir strateji ortaya koymaktadır. Bu Strateji, Avrupa'yı Güney Kafkasya, Orta Asya ve ötesiyle bağlayarak büyümeyi artırmayı ve bağlantıları geliştirmeyi amaçlamaktadır. Rusya'nın Ukrayna'ya karşı açmış olduğu savaş devam ederken, bu strateji aynı zamanda AB'nin Karadeniz bölgesinde güvenilir bir aktör olarak jeopolitik rolünü de güçlendirecektir.

AB, Ukrayna, Moldova Cumhuriyeti, Gürcistan, Türkiye, Ermenistan ve Azerbaycan ile daha yakın iş birliği kuracak ve bağlantılar konusunda bölgesel iş birliğini ilerletecektir. Bu ülkelerin bir kısmı hâlihazırda, AB üyeliği veya AB ile daha yakın uyum sağlama yolunda ilerlemeyi seçmiştir. Bugünün stratejisi, karşılıklı yarar sağlayacak kilit ortaklıklara yatırım yaparak ve bunları derinleştirerek Karadeniz ortaklarına ve AB'ye somut faydalar sağlamayı amaçlamaktadır.

AB-Karadeniz iş birliğinin geleceği için üç temel sütun

Karadeniz bölgesi ile gelecekteki iş birliği üç sütun üzerinde temellendirilmektedir:

Güvenlik, istikrar ve dayanıklılığın geliştirilmesi;
Sürdürülebilir büyüme ve refahın desteklenmesi;
Çevre koruma, iklim değişikliğine karşı direnç ve hazırlık ile sivil korumanın teşvik edilmesi.

AB, bölgedeki ortaklarıyla birlikte, bölgenin büyüme potansiyelini ortaya çıkarmak ve aynı zamanda çatışma ve güvenlik gibi acil sorunları ele almak için bu üç temel alanın her birinde amiral gemisi niteliğinde üç girişim uygulayacaktır:

Karadeniz Deniz Güvenliği ve Karadeniz Deniz Güvenliği Merkezi'nin kurulması, deniz güvenliği ve emniyetini güçlendirecek, kritik deniz altyapısını ve deniz ortamını koruyacaktır. Ayrıca, mayın temizleme konusunda bölgesel iş birliğini güçlendirecek ve çevreye ve deniz güvenliğine yönelik riskleri ele alacaktır.
Genişletilmiş Trans-Avrupa Ağları ile uyumlu olarak geliştirilecek özel bir Bağlantı Gündemi, Güney Kafkasya üzerinden Avrupa ile Orta Asya'yı birbirine bağlayan hayati bir koridor olarak Karadeniz bölgesinin potansiyelinden yararlanmak, ekonomik büyümeyi ve rekabet gücünü artırmak amacıyla ulaştırma ve enerji ağlarını ve dijital ağları geliştirecektir.
Karadeniz ülkelerinin savaşla ilgili çevresel zararlarla mücadele edebilmesi, iklim değişikliğiyle ilgili risklere yanıt verebilmesi ve sürdürülebilir büyüme fırsatlarını değerlendirebilmesi için kıyı topluluklarının ve mavi ekonomi sektörlerinin hazırlıklı olma hâli güçlendirilecektir.

Strateji, tüm ilgili AB araçlarını ve politikalarını bir araya getirecek, Küresel Geçit Stratejisi ile uyumlu ve Avrupa Takımı (Team Europe) ruhu içinde, yani AB kurumları ile üye devletler ve Avrupa finans kurumları arasında iş birliği içinde, yatırımları harekete geçirecektir. Bölgesel zorlukları ele alarak, AB, Karadeniz bölgesinde uzun vadeli güvenlik, müşterek refah ve dayanıklılığı teşvik etmeyi amaçlamaktadır.

Başkan Ursula von der Leyen şunları ifade etmiştir: “Özellikle de Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaş göz önüne alındığında, Avrupa Birliği'nin Karadeniz bölgesinde güvenlik ve barışın ilerletilmesinde etkin bir rol oynaması çok önemli. Bölgedeki güvenlik ve istikrarı güçlendirmek için komşularımızla yakın iş birliği içinde çalışacağız. Birlikte, herkes için daha güçlü ve daha müreffeh bir gelecek inşa edebiliriz.”

İleriye dönük bir politika çerçevesi

Avrupa, Güney Kafkasya, Orta Asya ve Doğu Akdeniz arasında bir köprü görevi gören Karadeniz, müşterek çıkarlar temelinde kurulan ortaklıklar aracılığıyla istikrar, sürdürülebilir kalkınma ve bağlantılılığın köşe taşı olarak işlev gösterebilir.

AB'nin stratejik yaklaşımı, hukukun üstünlüğü ve uluslararası hukuka saygı çerçevesinde, barış çabaları ve uluslararası düzene saygı temelinde bölgenin potansiyelini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Ukrayna'nın genel dayanıklılığı ve güvenliğine destek ve koşullar elverdiğinde de Ukrayna'nın yeniden inşası, bu politikanın merkezinde yer almaktadır.

Bugünkü teklif, Karadeniz bölgesini Güney Kafkasya, Hazar Denizi ve Orta Asya üzerinden Baltık ve Akdeniz'e bağlayan ulaştırma, enerji, dijital ve ticaret koridorları ile sürdürülebilir kalkınmayı teşvik edecek ve ekonomik refahı artıracaktır.

Ayrıca, Karadeniz bölgesi doğal afetlere ve insan kaynaklı felaketlere, iklim değişikliğine ve çevresel bozulmaya karşı özellikle savunmasız olduğu için, bugün gündeme getirilen strateji, doğal ekosistemlerin bütünlüğünün korunması ve insanların refahı için hayati önem taşıyan hazırlık ve iklim uyumu çalışmalarının güçlendirilmesini öngörmektedir.

Ayrıca AB, ilgilenen ortakları, hukukun üstünlüğünün güçlendirilmesi, reformların hızlandırılması, AB'nin Ortak Dış ve Güvenlik Politikası ile uyum sağlanması ve söz konusu ortakların aşamalı olarak AB Tek Pazarı'na entegre edilmesi vasıtasıyla, AB'ye entegrasyon yolunda yönlendirecektir.

Nihayetinde, bu yeni stratejik yaklaşım, insanların güvenli, emniyetli ve daha müreffeh bir ortamda yaşama arzularına dayanmaktadır. AB, Karadeniz’e yönelik bu yeni stratejik yaklaşımı, iş birliği için hâlihazırda sağlam bir çerçeve sunan genişleme süreci ve Doğu Ortaklığı politikasıylasinerji içinde hayata geçirecektir.

Bir sonraki adımlar

Avrupa Komisyonu ve Yüksek Temsilci, AB'nin stratejik yaklaşımı kapsamında iş birliğini ilerletmek amacıyla ortak ülkelerle özel bir AB bakanlar toplantısı düzenlenmesini teklif eder.

Arka Plan

Karadeniz, Avrupa, Güney Kafkasya, Orta Asya ve Akdeniz'i birbirine bağlayan önemli bir geçit noktasıdır. Karadeniz’in istikrarı, enerji güvenliğinin yanı sıra uluslararası ticaret, gıda güvenliği ve daha geniş jeopolitik istikrar açısından hayati öneme sahiptir. Bölgenin sürdürülebilir ve kapsayıcı şekilde kalkınması, yalnızca yakın komşuları için değil, aynı zamanda tüm Avrupa Birliği için ve küresel düzeyde de hayati öneme sahiptir.

Rusya’nın sebepsiz ve haksız yere Ukrayna’ya yönelik başlattığı tam ölçekli işgal, bölgeyi ciddi şekilde istikrarsızlaştırmış, güvenlik alanındaki karşılıklı bağımlılıkları gözler önüne sermiş ve eş güdümlü bir müdahale ihtiyacını ortaya koymuştur. Bu saldırganlık, bölgesel ve küresel güvenlik düzeyini Soğuk Savaş’tan bu yana en düşük noktasına getirmiş; bu da AB’nin bölgedeki rolü ve desteğinin aciliyetini daha da pekiştirmiştir.

Bilhassa Ukrayna, Moldova Cumhuriyeti ve Gürcistan (bu ülkenin AB yoluna geri dönmesi hâlinde) ile katılım müzakerelerinin başlatılmasıyla, AB'nin Karadeniz bölgesindeki rolü ve sorumluluğu giderek artmıştır. AB genişleme süreci, bölgesel güvenliği ve dayanıklılığı artırmak için stratejik bir yatırımdır. Stratejik öneme sahip bir AB ortağı ve aday ülke olan Türkiye ile eş güdümlü bir yaklaşım da büyük önem taşımaktadır. Aynı şekilde, stratejik alanlarda iş birliği yoluyla Ermenistan ve Azerbaycan ile ilişkilerin derinleştirilmesi de AB için önemli bir hedeftir.

AB'nin Karadeniz bölgesine yönelik stratejik yaklaşımı, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşa yönelik izole bir bölgesel tepki olarak ortaya çıkmamıştır. Bu yaklaşım, kısa süre önce kabul edilen Avrupa Birliği Hazırlık Stratejisi, ProtectEU – yeni Avrupa İç Güvenlik Stratejisi, Savunma Beyaz Kitabı, denizaltı kablolarının güvenlik ve dayanıklılığını güçlendirmeye yönelik yeni Eylem Planı, yakında çıkacak Avrupa Okyanus Paktı, Avrupa Limanları Stratejisi, Avrupa Demokrasi Kalkanı gibi girişimleri içeren, daha geniş yeni jeopolitik dinamiklere uygun olarak hazırlanmış yeni bir AB politika paketinin parçasıdır.

Bu durum, mevcut küresel jeopolitik bağlamda savunma, dayanıklılık ve hazırlıklara odaklanan, AB genelinde uyumlu ve koordineli bir yaklaşımı yansıtmaktadır.

AB’nin Karadeniz bölgesine yönelik stratejik yaklaşımı, 2007’den bu yana bölgede uygulanan AB politika çerçevesi olan Karadeniz Sinerjisi kapsamında geliştirilen başarılı çalışma alanlarını, özellikle bu kapsamdaki önde gelen girişimler olan Karadeniz Ortak Denizcilik Gündemi ve Stratejik Araştırma ve Yenilik Gündemi’ni daha da ilerletecektir.

Strateji, genişleme süreci ve ortak değerler, karşılıklı çıkarlar ve paylaşılan sahiplik temelinde oluşturulmuş stratejik ve iddialı bir politika çerçevesi olan Doğu Ortaklığı ile uyum içinde uygulanacaktır. Mevcut ortaklıklar ve ticaret, enerji, ulaştırma ve dijital sektörlerdeki yönetişim mekanizmalarına dayalı Bağlantı Gündemi’nin geliştirilmesinde önemli bir rol oynayacaktır.

Bu bağlamda, Küresel Geçit stratejisi önemli bir rol oynayacaktır. Küresel Geçit, dijital, enerji ve ulaştırma sektörlerinde akıllı, temiz ve güvenli bağlantıları artırırken, dünya genelinde sağlık, eğitim ve araştırma sistemlerini güçlendirmeyi hedeflemektedir. Ortak ülkelere yönelik bu pozitif teklif, değer odaklı yatırımlarla sürdürülebilir kalkınmayı ve dayanıklılığı artırmayı amaçlamaktadır. Küresel Geçit, kamu ve özel sektör kaynaklarını harekete geçirerek ve stratejik bağlantıları güçlendirerek AB dışındaki bölgelerde yeşil ve dijital dönüşümlerin eş zamanlı gerçekleşmesini desteklemektedir.

Daha Fazla Bilgi İçin

Alıntılar

“Özellikle de Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaş göz önüne alındığında, Avrupa Birliği'nin Karadeniz bölgesinde güvenlik ve barışın ilerletilmesinde etkin bir rol oynaması çok önemli. Bölgedeki güvenlik ve istikrarı güçlendirmek için komşularımızla yakın iş birliği içinde çalışacağız. Birlikte, herkes için daha güçlü ve daha müreffeh bir gelecek inşa edebiliriz.”

Ursula von der Leyen, Avrupa Komisyonu Başkanı - 28/05/2025

“Bugün, AB üyeliği için yarışan birçok ülkenin yer aldığı ve AB bakımından büyük stratejik öneme sahip Karadeniz bölgesi için yeni bir Strateji’yi kabul ediyoruz. Rusya'nın hava sahalarını ihlal ettiği, limanlara ve nakliye rotalarına saldırdığı ve deniz mayınları döşediği bir ortamda, bu çalışmanın odak noktası bölgedeki güvenliğin artırılmasıdır. Tepkimizi güçlendirmek için yeni bir Deniz Güvenliği Merkezi kurulmasını, askeri hareket kabiliyetini artırmak için ulaşım altyapısının iyileştirilmesini, böylece asker ve teçhizatın ihtiyaç duyulan zamanda ihtiyaç duyulan yere ulaşabilmesini ve Karadeniz'in başlıca hedeflerden biri olarak maruz kaldığı karma tehditlere karşı mücadelemizi güçlendirmeyi teklif ediyoruz.”

Kaja Kallas, Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi / Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı - 28/05/2025

“AB üye ülkeleri ve aday ülkelerle sınırları olan Karadeniz, kapımızın hemen önünde. Kafkasya ve Orta Asya'ya bağlanmamızı sağlayacak yeni enerji, ulaşım ve dijital koridorları geliştirmek istiyoruz. Daha iyi bölgesel bağlantılar, ticaret ve iş dünyası için yeni fırsatlar yaratacak. Ayrıca enerji tedarikinin Rusya dışındaki kaynaklardan sağlanarak çeşitlendirilmesine fayda sağlayacak. Bu sayede hem Avrupa’daki hem de bölgedeki ortaklarımız daha güvenli hâle gelecek ve bundan ekonomik fayda sağlayacaktır. Karadeniz bölgesindeki çalışmalarımızı yoğunlaştırıyor, ortaklıklar kuruyor ve güvenlik, refah ve dayanıklılığa dayalı ortak bir geleceğe yatırım yapıyoruz.”

Marta Kos, Genişlemeden Sorumlu Komisyon Üyesi - 28/05/2025