19-ти состанок на Поткомитетот на Спогодбата за стабилизација и асоцијација со Северна Македонија за правда, слобода и безбедност

 

Во Брисел на 13 и 14 март 2025 година се одржа 19-тиот состанок на Поткомитетот за стабилизација и асоцијација за правда, слобода и безбедност со Северна Македонија. Со состанокот, од страна на Европската Комисија копретседаваше г-дин Џулио Венери, заменик-шеф на Одделението за Албанија и Северна Македонија во Генералниот директорат за проширување и источно соседство, а од страна на Северна Македонија г-ѓа Ева Илиевска, раководител на Секторот за интеграција во ЕУ и преговори во Министерството за внатрешни работи и г-ѓа ​​Бојана Босилкова, вршител на  должност шеф на Одделот за ЕУ при Министерството за Правда. Поткомитетот го разгледа развојот во областите опфатени со Поглавјата 23 (Судство и основни права) и 24 (Правда, слобода и безбедност).

Потсетувајќи на оценката дадена во годишниот извештај за 2024 година, Комисијата ги повика властите на Северна Македонија да вложат постојани напори за да обезбедат независност, професионалност, транспарентност и непристрасност на судството. Комисијата изрази сериозна загриженост во врска со обидите за несоодветен надворешен и политички притисок врз судството. Комисијата изрази особено жалење за „интерпелациите“ против пет членови на Судскиот совет кои не се судии, бидејќи тие го поткопуваат независниот мандат на членовите на Советот. Понатаму, постапката за разрешување против главниот обвинител покрена загриженост поради недостиг на доволно заштитни мерки против политизација. Властите на Северна Македонија го претставија напредокот во спроведувањето на Стратегијата за реформи во правосудството за 2024-2028 година и нивните планови за следење на препораките од оценската мисија од декември 2023 година за зајакнување на независноста, непристрасноста и кредибилитетот на Судскиот совет и за решавање на недостатоците во неговото функционирање.

Повторувајќи ја препораката веќе издадена во претходните изданија на Пакетот за проширување, Комисијата ја повтори потребата да се види промена во пристапот за репресија на корупцијата, преку понатамошни видливи напори кон солиден учинок, особено во борбата против корупцијата на високо ниво. Комисијата, исто така, ја повтори својата сериозна загриженост во врска со измените на Кривичниот законик усвоени во септември 2023 година, кои ја ослабнаа правната рамка и негативно се одразија на гонењето на корупцијата и организираните и тешки криминални дела. Властите на Северна Македонија потврдија дека се подготвува нова ревизија на Кривичниот законик и Законот за кривична постапка. Комисијата нагласи дека ова е исто така клучен чекор од Реформската агенда во контекст на Механизмот за реформи и раст, со јасен рок за усвојување до крајот на годината. Комисијата е подготвена да обезбеди поддршка и навремена техничка експертиза, доколку е потребно.

Во однос на основните права, Комисијата ги повика властите да ги подобрат условите во затворите во согласност со препораките од Комитетот за спречување на тортура и препораките од Комитетот на ОН против тортура. Властите ги истакнаа напорите за измена на Законот за медиуми за подобро усогласување со правото на ЕУ, особено со вклучување на онлајн медиумите во законодавството. Комисијата охрабри распределба на доволно стручен кадар и финансиски средства за Народниот правобранител и Комисијата за спречување и заштита од дискриминација, овозможувајќи им целосно да ги остварат своите мандати. Комисијата ја нагласи потребата од натамошно усогласување на законодавството со правото на ЕУ за недискриминација, родова еднаквост и борба против политиките за родово засновано насилство и потребата да се обезбеди достапност и пристап до специјализирани услуги за поддршка на жртвите.

Во однос на борбата против организираниот криминал, Комисијата ги покани властите на Северна Македонија дополнително да ја зајакнат соработката со земјите-членки и агенциите за спроведување на законот на ЕУ. Комисијата ги забележа напорите на земјата да развие стратешка и правна рамка, но поттикна понатамошно усогласување со правото на ЕУ во оваа област. Комисијата ги покани властите дополнително да ги подобрат своите административни и оперативни капацитети, особено во областите на спречување на перење пари, враќање и конфискација на имот, финансиски истраги, сајбер криминал, трговија со огнено оружје. Комисијата ја подвлече важноста од градење солидна евиденција за истраги, гонење и пресуди во сите форми на сериозен и организиран криминал. Исто така, Комисијата потсети на важноста Северна Македонија да обезбеди јасни статистички податоци, преку релевантната е-платформа за собирање податоци за досегашната историја. Комисијата, исто така, се наврати на обврската на властите да го олеснат наскоро распоредувањето на нова оценска мисија заснована на случаи.

Во однос на соработката во областа на дрогите, Комисијата ја покани Северна Македонија да постигне понатамошен напредок во усогласувањето со правото на ЕУ и да се фокусира на операционализација на воспоставените структури, особено на Меѓуресорската комисија за наркотици и Националната опсерваторија за дроги. За спречување и борба против тероризмот, Комисијата го поздрави напредокот постигнат во спроведувањето на Заедничкиот акциски план за борба против тероризмот за Западен Балкан.

За миграцијата и управувањето со границите, Комисијата го поздрави напредокот постигнат во спроведувањето на Акцискиот план на ЕУ за Западен Балкан. Комисијата потсети на потребата да се постигне напредок во ефикасното управување со легалната и нерегуларната миграција, но и во справувањето со криумчарењето мигранти. Комисијата забележа севкупна добра соработка со земјите-членки на ЕУ за враќање и реадмисија.