Заключэнні Савета ЕС у адносінах да Беларусі

1. Спасылаючыся на свае папярэднія Заключэнні па Беларусі, а таксама на нядаўнія дэкларацыі Высокага прадстаўніка ад імя ЕС, Савет глыбока шкадуе аб тым, што настойлівы заклік беларускага народа паважаць яго асноўныя свабоды і правы чалавека не быў пачуты беларускімі ўладамі.
2. Савет абвясціў прэзідэнцкія выбары 9 жніўня несвабоднымі і несправядлівымі. Вартыя даверу паведамленні ад мясцовых назіральнікаў паказваюць, што выбарчы працэс не адпавядаў уласным заканадаўству Беларусі і яе міжнародным абавязацельствам. А. Лукашэнка не мае ніякай дэмакратычнай легітымнасьці. Беларускі народ адназначна патрабуе новых выбараў. На гэтым фоне ЕС падтрымлівае законныя заклікі да новых, свабодных і справядлівых прэзідэнцкіх выбарах у адпаведнасці з міжнароднымі стандартамі і пад наглядам БДІПЧ АБСЕ.
3. Савет зноў заяўляе пра сваю поўную падтрымку суверэнітэту і незалежнасці Беларусі. Савет падкрэслівае дэмакратычнае права беларускага народа абраць свайго прэзідэнта на новых, свабодных і справядлівых выбарах, без знешняга ўмяшальніцтва. Толькі рэалізацыя правоў чалавека, прынцыпаў дэмакратыі, вяршэнства права і правядзенне свабодных і справядлівых выбараў пры павазе дэмакратычнай волі народа Беларусі гарантуе доўгатэрміновую стабільнасць і суверэнітэт Беларусі.
4. ЕС заклікае беларускія ўлады шукаць мірны і дэмакратычны варыянт вырашэння крызісу праз усёабдымны нацыянальны дыялог з шырокай грамадскасцю, у прыватнасці з Каардынацыйным саветам. ЕС працягвае падтрымліваць прапанову цяперашняга і будучага Дзеючага старшынства АБСЕ па садзейнічанні гэтаму дыялогу. ЕС будзе прасоўваць такі падыход з усімі міжнароднымі удзельнікамі і шкадуе, што Беларусь як дзяржава-удзельнік АБСЕ не адгукаецца на гэтую прапанову.
5. Савет рашуча асуджае гвалт, якое ўжываецца беларускімі ўладамі супраць мірных дэманстрантаў, у тым ліку моладзі і жанчын, а таксама шматлікія выпадкі катаванняў і сексуальнага гвалту. Ён заклікае ўлады неадкладна і безумоўна вызваліць усіх адвольна затрыманых асоб, у тым ліку палітычных зняволеных і супрацоўнікаў СМІ. Савет настойліва заклікае ўлады Беларусі цалкам расследаваць усе парушэнні і парушэнні правоў чалавека і спыніць пераслед асоб, якія ўдзельнічаюць у дэмакратычным руху, незалежных СМІ і прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці, у тым ліку членаў Каардынацыйнага савета, а таксама забяспечыць умовы, якія дазваляюць грамадзянам Беларусі ажыццяўляць свае правы на свабоду перакананняў, выказвання і сходу.
6. ЕС поўны рашучасці прыняць меры ў дачыненні да сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі і мабілізаваць міжнародную супольнасць у падтрымку беларускага народа, у тым ліку ў Савет ААН па правах чалавека, АБСЕ і Савет Еўропы. Савет вітае прыняцце Рэзалюцыі аб сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі на 45-й сесіі Савета ААН па правах чалавека і заклікае Беларусь рэалізаваць гэтую рэзалюцыю, прадаставіць поўны доступ Спецыяльнаму дакладчыку ААН у Беларусь і супрацоўнічаць з іншымі спецыяльнымі дакладчыкамі ААН. ЕС шкадуе з прычыны адсутнасці супрацоўніцтва з боку Беларусі ў рамках Маскоўскага механізму АБСЕ, упаўнаважанага расследаваць парушэнні правоў чалавека ў Беларусі.

7. Савет увёў санкцыі, якія складаюцца з забароны на паездкі і замарожвання актываў, супраць асоб, адказных за сфальсіфікаваны характар прэзідэнцкіх выбараў і гвалтоўнае падаўленне мірных пратэстаў. Спіс асоб, якія знаходзяцца пад санкцыямі, будзе пастаянна пераглядацца. У адпаведнасці з прынцыпам паступовасці ў падыходах ЕС, Еўрапейскі саюз гатовы прыняць далейшыя абмежавальныя меры, у тым ліку ў дачыненні да арганізацый і высокапастаўленых чыноўнікаў, у тым ліку А. Лукашэнкі.

8. З прычыны дадзеных падзей Савет вырашыў перагледзець адносіны ЕС з Беларуссю. ЕС прадпрыме наступнае:
   • • Скароціць двухбаковае супрацоўніцтва з беларускімі ўладамі на цэнтральным узроўні і павялічыць падтрымку ЕС беларускаму народу і грамадзянскай супольнасці; выключыць з гэтага супрацоўніцтва ўстановы, адказныя за парушэнні правоў чалавека.
     • Перафарматуе двухбаковую фінансавую дапамогу ЕС Беларусі, каб гарантаваць яе карыснасць для насельніцтва ў цэлым, у прыватнасці, накіроўваючы яе ў максімальна магчымай ступені ў абыход цэнтральных органаў улады да недзяржаўных, мясцовых і рэгіянальных суб'ектаў, у тым ліку праз праграмы трансгранічнага супрацоўніцтва.
     • Працягне ўзаемадзеянне з Беларуссю па пытаннях, што ўяўляюць цікавасць для ЕС і беларускага грамадства.
     • У шматбаковым фармаце Усходняга партнёрства і пазбягаючы інстытутаў, адказных за парушэнні правоў чалавека, будзе падтрымліваць супрацоўніцтва з Беларуссю на непалітычным узроўні і актывізоўваць супрацоўніцтва з ключавымі зацікаўленымі бакамі недзяржаўнага сектара ў Беларусі.

У сувязі з гэтым рашэннем Еўрапейскі інвестыцыйны банк (ЕІБ) перагледзіць сваю дзейнасць у Беларусі. Краіны-члены ЕС будуць адпаведным чынам каардынаваць свае пазіцыі таксама ў рамках Савета дырэктараў Еўрапейскага банка рэканструкцыі і развіцця (ЕБРР).

9. ЕС падтрымлівае беларускі народ і неадкладна прадаставіў дадатковыя фінансавыя рэсурсы ахвярам гвалту, арганізацыям грамадзянскай супольнасці і незалежным СМІ. ЕС працуе над мерамі па прадастаўленні далейшай тэрміновай і сярэднетэрміновай падтрымкі беларускай грамадзянскай супольнасці, у тым ліку моладзі, асобам, якія знаходзяцца ва ўразлівым становішчы, і незалежным СМІ, а таксама прыватнаму сектару і сферы аховы здароўя.
10. Савет падкрэслівае важнасць кантактаў паміж людзьмі. Заключэнне пагаднення аб спрашчэнні візавага рэжыму стала важным крокам у гэтым накірунку. Беларусам па-ранейшаму будуць прапаноўвацца магчымасці ўдзелу ў еўрапейскіх праграмах абмену, такіх як Erasmus +, Horizon Europe, альбо праграмах у рамках ініцыятыў Усходняга партнёрства. ЕС працягне падтрымліваць Беларускі ўніверсітэт у выгнанні – Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт у Вільнюсе – і прапануе дадатковыя стыпендыі і схемы мабільнасці.
11. Савет падкрэслівае, што бяспека ядзерных аб'ектаў з'яўляецца ключавым прыярытэтам для ЕС і па-ранейшаму мае вялікае значэнне для адносін ЕС з Беларуссю. Спасылаючыся на Заключэнні Еўрапейскага савета ад 12 снежня 2019 года і 2 кастрычніка 2020 года, Савет настойліва заклікае Беларусь выконваць самыя высокія міжнародныя стандарты аховы навакольнага асяроддзя і бяспекі і неадкладна выканаць рэкамендацыі ЕС па вынікаў стрэс-тэстаў. У сувязі з гэтым ён падкрэслівае важнасць супрацоўніцтва паміж Беларуссю і Еўрапейскай групай рэгулятараў ядзернай бяспекі (ENSREG) у працэсе стрэс-тэставання, уключаючы фармальны агляд і маніторынг неадкладнай рэалізацыі Нацыянальнага плана дзеянняў Беларусі з боку ENSREG.
12. Савет падкрэслівае, што ЕС гатовы істотна актывізаваць палітычнае узаемадзеянне, галіновае супрацоўніцтва і фінансавую дапамогу Беларусі пры ўмове, што яго ўлады будуць выконваць прынцыпы дэмакратыі, вяршэнства права і правоў чалавека і:
    • • Спыняць усе рэпрэсіі і парушэнні правоў асоб, якія ўдзельнічаюць у дэмакратычным руху, незалежных СМІ і прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці;
      • Вызваляць і рэабілітуюць палітычных зняволеных і выплацяць ім фінансавую кампенсацыю;
      • Створаць бяспечныя ўмовы для вяртання асоб, якія знаходзяцца ў палітычнай і прымусовай спасылцы;
      • Будуць садзейнічаць сур'ёзнаму, вартаму даверу і інклюзіўнаму палітычнаму працэсу, які б вёў да свабодных і справядлівых выбараў пад наглядам БДІПЧ АБСЕ;
      • Забяспечаць гарантыі павагі да правоў чалавека, у тым ліку свабоды перакананняў і выражэння, інфармацыі, сходаў і асацыяцыі, а таксама свабоду сродкаў масавай інфармацыі.
13. Савет зноў пацвярджае, што ЕС будзе гатовы падтрымаць мірны дэмакратычны пераход у Беларусі. Пры ўмове, што такі пераход адбудзецца, і па запыце беларускага ўрада, ЕС будзе выкарыстоўваць розныя інструменты ў адпаведнасці з палітыкай Усходняга партнёрства. Сярод іншага, будуць разглядацца наступныя магчымасці:
    • • Пачатак перамоваў па рамачным пагадненні паміж ЕС і Беларуссю;
      • Умацаванне галіновага супрацоўніцтва і пашырэнне ўдзелу ў праграмах ЕС і супрацоўніцтва з ведамствамі ЕС.
      • Запуск комплекснага плана эканамічнай падтрымкі дэмакратычнай Беларусі, які ўключае:

• Істотную фінансавую і тэхнічную дапамогу для інстытуцыйных рэформ і эканамічнага развіцця, прадугледжаную ў шматгадовай рамачнай фінансавай праграме;
• Аднаўленне перамоў аб далейшых рэформах, неабходных для прадастаўлення макрафінансавай дапамогі з боку ЕС;
• Істотнае пашырэнне дзейнасці ЕІБ і ЕБРР.

ЕС таксама будзе падтрымліваць Беларусь у працэсе ўступлення ў Сусветную гандлёвую арганізацыю.

Савет нагадвае, што ў рамках Усходняга партнёрства, у належны час і калі дазволяць умовы, умацаванне супрацоўніцтва і далейшы прагрэс у галіне візавай палітыкі, у тым ліку адкрыццё дыялогу аб лібералізацыі візавага рэжыму, магчымыя пры ўмове ўстойлівага і эфектыўнага выканання пагаднення аб спрашчэнні візавага рэжыму і рэадмісіі, а таксама добра кіраванай і бяспечнай мабільнасці.

14. Савет застаецца пад уражаннем ад стойкасці беларускага народа і яго прыхільнасці дэмакратычнай будучыні сваёй краіны. Народ Беларусі заслугоўвае лепшага, і яго патрабаванне новых свабодных і справядлівых выбараў павінна быць задаволена. Толькі інклюзіўны нацыянальны дыялог з шырокай грамадскасцю, у прыватнасці з Каардынацыйным саветам, можа прывесці да мірнага і ўстойліваму ўрэгуляванні крызісу. ЕС чакае, што ўсе партнёры Беларусі падтрымаюць гэты дыялог. ЕС падтрымлівае гэтую мэту і стаіць на баку народа Беларусі.