Raporti për Sundimin e Ligjit 2025: rëndësia e sundimit të ligjit për demokracinë, sigurinë dhe ekonominë e Evropës
Sot, Komisioni publikoi Raportin e tij të gjashtë vjetor mbi Sundimin e Ligjit, duke shqyrtuar zhvillimet e sundimit të ligjit në të gjitha Shtetet Anëtare. Ky është raporti i parë në kuadër të mandatit të ri të Komisionit. Ai konsolidon angazhimin e suksesshëm me Shtetet Anëtare bazuar në një qasje parandaluese dhe të bazuar në dialog për të forcuar sundimin e ligjit, si dhe është një nxitje e rëndësishme për reforma.
Raporti mbi Sundimin e Ligjit dhe cikli vjetor i sundimit të ligjit kontribuojnë për qëndrueshmërinë e demokracisë, sigurinë dhe ekonominë e Evropës në një mjedis global, ku respekti për të drejtat themelore dhe sistemet demokratike është gjithnjë e më shumë nën trysni. Prandaj, është thelbësore që BE-ja të riafirmojë angazhimin e vet ndaj sundimit të ligjit dhe të ndërmarrë hapa konkretë për ta promovuar dhe mbrojtur atë, në kontinentin tonë dhe në të gjithë globin. Ashtu siç bëri në vitin 2024, Raporti nuk mbulon vetëm 27 Shtetet Anëtare, por përfshin edhe katër kapituj sipas vendeve, dedikuar zhvillimeve në Shqipëri, Mal të Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbi.
Raporti i këtij viti konfirmon se ka një trajektore pozitive në shumë Shtete Anëtare, pasi janë ndërmarrë reforma të rëndësishme në katër fushat kryesore të mbuluara nga raporti: drejtësia, antikorrupsioni, liria e medias dhe kontrollet dhe balancat institucionale. Ndërsa në disa Shtete Anëtare ka ende sfida, dhe në disa raste situata është serioze, angazhimi i përgjithshëm me procesin mbetet i fortë, dhe Shtetet Anëtare kanë trajtuar një numër të konsiderueshëm të rekomandimeve të vitit 2024, plotësisht ose pjesërisht.
Respektimi i sundimit të ligjit është gjithashtu thelbësor për zbatimin e politikave që promovojnë konkurrueshmërinë përmes Tregut të Përbashkët dhe fuqizojnë qytetarët për të marrë pjesë aktive si në shoqëri ashtu dhe në ekonomi. Sundimi i ligjit është një konsideratë e rëndësishme për kompanitë që operojnë përtej kufijve. Bizneset, në veçanti ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, kanë nevojë për një mjedis ekonomik të qëndrueshëm dhe të parashikueshëm. Siç përcaktohet në Udhëzimet Politike të Presidentes Von der Leyen, raporti i këtij viti i kushton një rëndësi të veçantë çështjeve që kanë lidhje të drejtpërdrejtë me funksionimin e duhur të Tregut të Përbashkët, siç janë ligjvënia e shëndoshë, rregullat e prokurimit publik dhe stabiliteti i mjedisit rregullator.
Raporti shikon drejt një Bashkimi Evropian në zhvillim. Gjenerata e re e instrumenteve të shpenzimeve të BE-së, që do të paraqitet si pjesë e kuadrit të ardhshëm financiar shumëvjeçar, do të garantojë që përputhshmëria me parimin e sundimit të ligjit të mbetet një domosdoshmëri për fondet e BE-së. Mbështetja financiare e BE-së për investime dhe reforma për promovimin e sundimit të ligjit mund të ofrojë vlerë të shtuar reale. Kjo mund të ndikojë për një përpjekje më të madhe për të ndjekur zbatimin efektiv të rekomandimeve të bëra në Raport.
Gjetjet kryesore të këtij viti:
Sistemet e drejtësisë
Shumë Shtete Anëtare kanë përparuar me reformat e drejtësisë gjatë vitit të kaluar. Masat përfshijnë forcimin e pavarësisë së këshillave gjyqësorë, mbrojtje shtesë për emërimet e gjyqtarëve dhe autonominë e prokurorëve, si dhe për cilësinë dhe efikasitetin e sistemeve të drejtësisë. Megjithatë, reformat po përparojnë me një ritëm më të ngadaltë në disa Shtete Anëtare dhe ka ende shqetësime serioze në raste të caktuara. Megjithëse po bëhen përpjekje në të gjitha aspektet, ekziston një trysni mbi burimet për sistemet e drejtësisë në shumë Shtete Anëtare, çka ndikon në cilësinë dhe efikasitetin e drejtësisë. Në vendet në zgjerim, përpjekjet për të zbatuar reformat gjyqësore, për të forcuar llogaridhënien dhe për të përmirësuar efikasitetin kanë vazhduar, por duhet trajtuar ndikimi i padrejtë dhe përpjekjet për të minuar pavarësinë e gjyqtarëve.
Kornizat antikorrupsion
Lufta kundër korrupsionit mbetet thelbësore për ruajtjen e sundimit të ligjit dhe ruajtjen e besimit të qytetarëve tek institucionet publike. Shumica e evropianëve e konsiderojnë korrupsionin të papranueshëm, sipas rezultateve të anketave të Eurobarometrit 2025 mbi qëndrimet e qytetarëve dhe bizneseve ndaj korrupsionit në BE. Raporti tregon se disa Shtete Anëtare kanë hartuar strategji të reja kundër korrupsionit dhe kanë forcuar kapacitetin e tyre institucional, përfshirë rritjen e burimeve për zbatimin e ligjit, shërbimet e prokurorisë dhe gjyqësorin. Në të njëjtën kohë, nevojiten masa të mëtejshme për të forcuar kornizat parandaluese, të tilla si ato që lidhen me lobimin dhe konfliktet e interesit, si dhe për të garantuar hetimin efektiv, ndjekjen penale dhe gjykimet përfundimtare të rasteve të korrupsionit. Në vendet e zgjerimit, kornizat ligjore dhe institucionale janë forcuar, duke treguar qëndrueshmëri ndaj presionit të panevojshëm në disa raste, ndërsa hetimi, ndjekja penale dhe gjykimi i rasteve të korrupsionit - duke përfshirë rastet e nivelit të lartë - duhet përmirësuar më shumë.
Liria e medias dhe pluralizmi
Liria e medias dhe pluralizmi janë elementë qendrorë të një shoqërie të bazuar në sundimin e ligjit, si dhe për sigurimin e llogaridhënies demokratike. Në Shtetet Anëtare po zhvillohen reforma për përafrimin e ligjeve kombëtare me rregullat e reja sipas Aktit Evropian të Lirisë së Medias (EMFA). Shumë Shtete Anëtare po ndërmarrin reforma për të forcuar funksionimin e pavarur dhe financimin e medias së shërbimit publik, si dhe për të përmirësuar paanësinë dhe transparencën e ndarjes së reklamave shtetërore. Përveç kësaj, disa rregullatorë kombëtarë të medias po zgjerojnë kompetencat e tyre për t'u përputhur edhe me Aktin e Shërbimeve Digjitale (DSA). Vëmendje gjithnjë e më e madhe i kushtohet sigurisë dhe mbrojtjes së gazetarëve, mes kërcënimeve të vazhdueshme, ndërsa Shtetet Anëtare kanë ngritur apo vazhdojnë të operojnë struktura mbështetëse apo të forcojnë mbrojtjen ligjore të gazetarëve. Në të njëjtën kohë, nevojiten masa të mëtejshme për trajtimin e shqetësimeve në lidhje me sigurinë e gazetarëve, për përmirësimin e masave mbrojtëse për pavarësinë e disa rregullatorëve të medias dhe mediet e shërbimit publik, për rritjen e transparencës mbi pronësinë, si dhe për garantimin e drejtësisë dhe transparencës më të mirë në ndarjen e reklamave shtetërore. Në vendet e zgjerimit, ka gjithashtu shqetësime lidhur me politizimin e rregullatorëve të medias dhe qëndrueshmërinë financiare të transmetuesve publikë, si dhe me emërimin e drejtuesve të transmetuesve.
Kontrollet dhe balancat institucionale
Në një numër Shtetesh Anëtare po ndërmerren reforma për forcimin e kontrolleve dhe balancave, përfshirë përfshirjen më të mirë të palëve të interesuara në procesin legjislativ dhe përmirësimin e cilësisë së legjislacionit. Megjithatë, ligjet e paqëndrueshme dhe që ndryshojnë me shpejtësi - ndonjëherë të hartuara pa kontributin e palëve të interesuara - krijojnë pasiguri ligjore si për bizneset ashtu dhe për qytetarët. Ndërsa raporti konstaton se shumica e Shteteve Anëtare vazhdojnë të garantojnë një kuadër mundësues dhe mbështetës për shoqërinë civile, mbeten ende pengesa në një numër Shtetesh Anëtare lidhur me kërkesat e financimit ose regjistrimit. Megjithatë, në disa Shtete Anëtare, organizatat e shoqërisë civile po përballen me sfida serioze, duke qenë subjekt i kufizimeve të tepërta financiare, kontrolleve apo mbrojtjes së pamjaftueshme. Në vendet e zgjerimit, sfidat ndaj proceseve legjislative dhe konsultimet publike joefektive kufizojnë qeverisjen gjithëpërfshirëse. Gjithashtu, ka ende sfida në lidhje me ndjekjen sistematike të rekomandimeve të institucioneve të Avokatit të Popullit dhe organeve të tjera të pavarura.
Dimensioni i Tregut të Përbashkët
Në të katër shtyllat, Raporti thekson ndikimin në funksionimin e Tregut të Përbashkët dhe mjedisin operativ për bizneset. Një sistem efektiv drejtësie, lufta kundër korrupsionit, qeverisja e mirë, siguria ligjore dhe ligjvënia e shëndoshë kanë të gjitha një ndikim të rëndësishëm ekonomik, duke formësuar mjedisin e biznesit dhe duke udhëhequr vendimet në lidhje me investimet. Në të katër shtyllat, raporti thekson se si çështjet e identifikuara ndikojnë në funksionimin e Tregut të Përbashkët dhe në mjedisin operativ për bizneset. Kapitujt e vendeve raportojnë, për shembull, mbi specializimin e gjykatave dhe gjyqtarëve për trajtimin e çështjeve tregtare; mekanizmat për zbatimin e vendimeve gjyqësore; masat për parandalimin e korrupsionit në prokurimin publik; financimin transparent për median; si dhe mjedisin e qëndrueshëm rregullator të nevojshëm që bizneset të veprojnë në kushte të parashikueshme.
Hapat e mëtejshëm
Komisioni fton tani Parlamentin Evropian dhe Këshillin të vazhdojnë debatet e përgjithshme dhe specifike për vendet në bazë të këtij raporti, duke përdorur edhe rekomandimet për shqyrtimin e mëtejshëm se si mund të arrihet përparim konkret. Komisioni u bën gjithashtu thirrje parlamenteve kombëtare, shoqërisë civile dhe palëve të tjera të interesuara të vazhdojnë dialogun kombëtar mbi sundimin e ligjit, si dhe në nivel evropian, me angazhim të shtuar të qytetarëve.
Komisioni fton Shtetet Anëtare të trajtojnë sfidat e identifikuara në Raport. Ai është i gatshëm t'i ndihmojë ato në përpjekjet e tyre për të vazhduar zbatimin e rekomandimeve. Për vendet në zgjerim, Komisioni do të vazhdojë të ndjekë çështjet e identifikuara, duke përfshirë raportet e tij të ardhshme vjetore mbi zgjerimin. Vende të tjera në zgjerim mund të përfshihen në Raportin për Sundimin e Ligjit kur të jenë gati.
Siç u zotua Presidentja Von der Leyen në Udhëzimet e saj Politike 2024 – 2029, Komisioni do të vazhdojë të përmirësojë monitorimin dhe raportimin e tij, si dhe të forcojë kontrollet dhe balancat, veçanërisht duke ndjekur zbatimin e rekomandimeve.
Konteksti
Raporti vjetor për Sundimin e Ligjit është rezultat i dialogut të ngushtë me autoritetet kombëtare dhe palët e interesuara. Raporti mbulon të gjitha Shtetet Anëtare dhe katër vendet në zgjerim në bazë të së njëjtës metodologji objektive dhe transparente, duke shqyrtuar të njëjtin grup çështjesh në secilin vend.
Raporti i vitit 2025 përfshin një Komunikatë që shqyrton situatën në BE në tërësi dhe 27 kapituj për vendet që shqyrtojnë zhvillimet e rëndësishme në secilin Shtet Anëtar. Ai përfshin gjithashtu katër kapituj për vendet që shqyrtojnë zhvillimet në vendet e zgjedhura të zgjerimit. Raporti përfshin edhe një vlerësim të rekomandimeve të vitit të kaluar për Shtetet Anëtare dhe, mbi këtë bazë, ofron përsëri rekomandime specifike drejtuar të gjitha Shteteve Anëtare.
Raporti është në qendër të Ciklit vjetor të Sundimit të Ligjit. Ky cikël vjetor është parandalues: ai shërben për të promovuar sundimin e ligjit dhe synon të parandalojë shfaqjen apo thellimin e problemeve. Ai është i ndarë nga elementët e tjerë në Paketën e Mjeteve të BE-së për Sundimin e Ligjit dhe plotëson, por nuk zëvendëson, mekanizmat e bazuar në traktat që i mundësojnë BE-së të përgjigjet ndaj çështjeve më serioze që lidhen me sundimin e ligjit në Shtetet Anëtare. Këto mjete përfshijnë procedurat e shkeljes dhe procedurën për mbrojtjen e vlerave themelore të Bashkimit Evropian sipas Nenit 7 të Traktatit për Bashkimin Evropian.
Që nga viti 2020, disa nisma të reja të BE-së kanë ngritur standarde të përbashkëta në fusha me rëndësi të drejtpërdrejtë për sundimin e ligjit, duke u mbështetur në rezultatet e monitorimit në kontekstin e këtij raporti. Kjo përfshin Aktin Evropian për Lirinë e Medias, i cili synon të trajtojë një numër boshllëqesh sistemike të identifikuara në peizazhin rregullator të medias, si dhe Paketën Antikorrupsion, e cila përfshin propozime për një legjislacion të ri për të luftuar korrupsionin në BE dhe për të forcuar regjimin sanksionues të BE-së kundër korrupsionit në dimensionin e saj të jashtëm.
Përfshirja e vendeve në zgjerim në Raportin për Sundimin e Ligjit 2024 mbështet përpjekjet reformuese të këtyre vendeve për të arritur përparim të pakthyeshëm në demokraci dhe sundimin e ligjit përpara anëtarësimit, si dhe për të garantuar standarde të larta dhe të qëndrueshme pas anëtarësimit. Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia marrin pjesë në ushtrimin e Raportit për Sundimin e Ligjit, duke reflektuar progresin e bërë në proceset e tyre përkatëse të anëtarësimit. Siç njoftoi Presidentja Von der Leyen në Udhëzimet e saj Politike 2024 – 2029, vendet e tjera të anëtarësimit do të përfshihen në Raportin për Sundimin e Ligjit kur të jenë gati.
Për më shumë informacion
Raporti për Sundimin e Ligjit 2025
Raporti për Sundimin e Ligjit 2025 – situata e sundimit të ligjit në Bashkimin Evropian
Raporti për Sundimin e Ligjit 2025 – Rekomandime
Raporti për Sundimin e Ligjit 2025 – Kapitujt e vendeve
Raporti për Sundimin e Ligjit 2025 - Abstrakte dhe rekomandime të kapitullit të vendit
Raporti për Sundimin e Ligjit 2025 – Konteksti institucional specifik për vendin
Raporti për Sundimin e Ligjit 2025 – Metodologjia
Cikli Vjetor i Sundimit të Ligjit – Skedë informative
Paketa e Mjeteve të BE-së për Sundimin e Ligjit – Skedë informative
Raporti për Sundimin e Ligjit 2025 – Pyetje & Përgjigje
Eurobarometri Special 561: Qëndrimi i qytetarëve ndaj korrupsionit në BE në vitin 2025
Citime
Henna Virkkunen, Executive Vice-President for Technological Sovereignty, Security and Democracy, tha: “Një gjë është e qartë: sundimi i ligjit është gurthemeli i demokracive tona. Por, është gjithashtu thelbësor për të ardhmen e ekonomive tona dhe për sigurinë e Evropës. Duke mprehur mjetet tona, si Raporti për Sundimin e Ligjit, ne jo vetëm që po mbrojmë vlerat tona thelbësore, por po ndërtojmë edhe besim, po tërheqim investime dhe po nxisim rritjen. Respekti për sundimin e ligjit nuk është opsional - është e vetmja mundësi”.
Marta Kos, Commissioner for Enlargement, tha: “Sundimi i ligjit është në thelb të politikës së zgjerimit të BE-së. Është themeli i çdo demokracie, shoqërie të sigurt dhe ekonomie të fortë. Ky raport i ndihmon vendet kandidate të planifikojnë rrugën e tyre të reformave. Ai i mat ato me të njëjtin kut si Shtetet tona Anëtare”.
Michael McGrath, Commissioner for Democracy, Justice, Rule of Law and Consumer Protection, tha: “Bashkimi Evropian mbështet sigurinë ligjore — dhe me këtë vjen stabiliteti ekonomik dhe prosperiteti. Risia kryesore e Raportit të vitit 2025 është fokusi i tij më i fortë në Tregun e Përbashkët. Sundimi i ligjit nuk është vetëm jetik për demokracinë dhe sigurinë, por edhe për ekonominë tonë. Ky është avantazhi ynë konkurrues”.